Peningamál - 01.11.2002, Side 46

PENINGAMÁL 2002/4 45
útlánum til þeirra var í lok júní ríflega 2,6% og jókst
úr 2,4% frá því í lok síðasta árs. Samkvæmt bráða-
birgðagögnum frá Seðlabanka Íslands jukust vanskil,
þrjátíu daga og eldri, hjá viðskiptabönkunum og sex
stærstu sparisjóðunum um 9% frá lokum júní til loka
september á þessu ári. Eins og minnst var á hér að
framan jukust gjaldþrot og árangurslaus fjárnám
fyrirtækja sem og árangurslaus fjárnám einstaklinga
í ár og virðist vera áframhald á þeirri þróun.
Þessi þróun hefur áhrif á afkomu fjármálafyrir-
tækja sem sést best á því að óvaxtaberandi17 útlán
sem hlutfall af útlánum hafa aukist á síðustu árum og
var sérstaklega mikil aukning frá síðustu áramótum
til júníloka þegar þetta hlutfall fór úr 1,9% í 2,9% hjá
viðskiptabönkunum og sex stærstu sparisjóðunum.
Þessi aukning er skiljanleg í ljósi þess mikla útlána-
vaxtar sem var frá 1997 fram til ársins 2001.18
Hlutfall endanlegra tapaðra útlána af heildarút-
lánum í lok tímabils jókst á árinu 2001 frá árinu 2000
þegar það náði lágmarki og er athyglisvert að sjá
aukninguna á milli ára hjá sex stærstu sparisjóðunum
(mynd 16). Í sex mánaða uppgjöri þessa árs hafði
þetta hlutfall lækkað aftur. Ekki er þó tímabært að
fullyrða að endanlega töpuð útlán séu að lækka aftur
þar sem sex mánaða uppgjör gefur ekki alltaf nægi-
lega góða mynd af því sem verður endanlega afskrif-
að í árslok.
Viðskiptabankarnir og sparisjóðirnir juku fram-
lög á afskriftarreikning útlána á síðasta ári og það
sem af er þessu ári. Í árslok 2001 var hlutfall afskrift-
arreiknings útlána af heildarútlánum um 2,4% en í
júnílok á þessu ári var hlutfallið 2,8%. Með hliðsjón
af því sem kemur hér fram og sagt hefur verið í fyrri
greinum um stöðugleika fjármálakerfisins er hugsan-
legt að útlánatap fjármálafyrirtækja eigi enn eftir að
aukast og hafa áhrif á hagnað þeirra þar sem útlána-
tap fylgir gjarnan miklum útlánavexti með töluverðri
töf.
…en eiginfjárhlutfall svipað
Ekki var mikil breyting á lögbundnu eiginfjárhlutfalli
viðskiptabankanna og sex stærstu sparisjóðanna frá
síðustu áramótum til sex mánaða uppgjörs þessa árs
en sú lækkun sem varð stafaði að mestu leyti af
útgreiðslu arðs. Sala Landsbanka Íslands hf. á hluta
eignar sinnar í Vátryggingarfélagi Íslands hf. styrkir
eiginfjárhlutfall bankans. Auk þess hefur sala Kaup-
þings banka hf. á Frjálsa fjárfestingarbankanum hf.
jákvæð áhrif á eiginfjárhlutfall hans en eign Kaup-
þings banka hf. í Meiði hf. sem á hluta í bankanum
dregst þó frá við útreikning á eiginfjárhlutfalli auk
hlutdeildar í eignum Meiðs hf. í öðrum fjármála-
fyrirtækjum.
Fjármögnun fjármálafyrirtækja
Lánamarkaðir beggja vegna Atlantshafsins hafa
heldur þyngst að undanförnu. Fjárfestar virðast
frekar vera reiðubúnir að lána til ríkja og alþjóða-
stofnana sem hafa hátt lánshæfismat á kostnað
fyrirtækja og fjármálastofnana. Íslensku bankarnir
hafa ekki átt í teljandi vandræðum með að afla er-
lendra lána en gera má ráð fyrir að kjör þeirra hafi
eitthvað versnað og að leita hafi þurft víðar fanga en
áður. Þrír stærstu bankarnir, þ.e. Búnaðarbanki
Íslands hf., Íslandsbanki hf. og Landsbanki Íslands
hf. eru allir með lánshæfiseinkunn frá Moody's en
auk þess hafa Íslandsbanki hf. og Landsbanki Íslands
hf. lánshæfiseinkunn frá Fitch. Bankarnir þrír hafa
allir komið upp svonefndri MTN-skuldabréfaútgáfu
(e. Medium Term Note) sem gerir þeim kleift að gefa
út markaðsskuldabréf erlendis í stað þess að afla ein-
göngu fjár á erlendum bankalánamarkaði. Einhver
17. Óvaxtaberandi útlán eru útlán sem sérstakar afskriftir hafa verið
færðar fyrir og önnur vaxtafryst útlán.
18. Fjármálaeftirlitið gaf út reglur nr. 51/2002 um breytingu á reglum nr.
692/2001 um ársreikninga lánastofnana. Breytingarnar skerptu á þeim
ákvæðum sem kveða á um hvaða lánþegar skuli koma til skoðunar við
mat á sérstökum afskriftarframlögum og var í því sambandi m.a. gert
ráð fyrir styttingu á vanskilaviðmiðun úr sex mánuðum í þrjá mánuði.
Þessar breytingar gætu hafa haft einhver áhrif á aukningu óvaxta-
berandi útlána en þó verður að telja ólíklegt að hún hafi verið veruleg.
Mynd 18
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002/6
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
% Viðskiptabankar Sex stærstu sparisjóðir
Allir Lögbundið eiginfjárhlutfall
Eiginfjárhlutfall skv. lögum 1995-2002/6
Heimild: Fjármálaeftirlitið.