Peningamál - 01.11.2002, Page 63

Peningamál - 01.11.2002, Page 63
62 PENINGAMÁL 2002/4 Inngangur Verðbréf og verðbréfaviðskipti gegna veigamiklu hlutverki í gangverki íslensks efnahagslífs. Mikil- vægir fjármálalegir og eignarréttarlegir hagsmunir eru jafnan tengdir viðskiptum með verðbréf. Almenn umræða um verðbréfaviðskipti tengist oft eignar- haldi á tilteknum hlutafélögum, verðþróun hlutabréfa og vaxtamálum. Minna fer hins vegar fyrir umræðu um innviði eða kerfislæga þætti verðbréfaviðskipt- anna. Í nútímalegu fjármálakerfi byggjast verðbréfa- viðskipti jafnan á tiltölulega flóknu samspili kerfis- lægra vinnsluþátta sem mynda ferli uppgjörs við- skiptanna. Slík kerfi eru nefnd verðbréfauppgjörs- kerfi (e. securities settlement systems). Mikilvægi öruggs og hagkvæms verðbréfa- uppgjörs fyrir íslenskt efnahagslíf og fjármálakerfi er óumdeilt. Nauðsynlegt er að gera grein fyrir þeim grundvallaratriðum sem íslenska verðbréfauppgjörs- kerfið byggist á til þess að greiða fyrir umræðu og stefnumótun á þessu sviði. Í þessari grein verður fjallað um uppgjör verð- bréfa. Gerð verður grein fyrir eðli og uppbyggingu verðbréfauppgjörskerfa, þýðingu þeirra fyrir fjár- málakerfið og nauðsyn þess að unnið sé að öryggi þeirra og hagkvæmni. Fjallað verður um alþjóðlega samvinnu um þróun verðbréfauppgjörskerfa og gerð staðals um öryggi þeirra. Þá verður íslenska verð- bréfauppgjörskerfinu lýst og gerð grein fyrir þróun þess. Uppgjörsferlið Hugtakið verðbréfauppgjörskerfi er yfirleitt skil- greint með víðtækum hætti og nær þannig til allra þátta í uppgjörsferlinu, þ.e. staðfestingar viðskipta- skilmála vegna verðbréfaviðskipta (e. confirmation), útreiknings og ákvörðunar réttinda og skyldna vegna viðskiptanna (e. clearance/clearing), uppgjörs við- skipta (e. settlement) og varðveislu eða vistunar verðbréfa (e. custody/safekeeping). Uppgjör í þrengri merkingu er skilgreint sem frá- gangur og lok viðskiptafærslu með afhendingu verðbréfa (e. delivery) og greiðslu peninga (e. pay- ment) milli kaupanda og seljanda. Samspil þessara þátta er nánar skýrt á mynd 1. Stofnanaleg uppbygging verðbréfauppgjörskerfaa Nokkrar stofnanir geta annast mismunandi þætti uppgjörsferlisins. Á flestum mörkuðum hefur verið stofnuð miðlæg verðbréfavistun eða verðbréfa- miðstöð (e. central securities depository, CSD) sem breytir hefðbundnum verðbréfum í rafbréf og skráir eignarréttindi yfir þeim með rafrænum hætti. Aðrar stofnanir annast jafnframt mikilvæga þætti í upp- gjörsferlinu. Staðfesting viðskipta fer yfirleitt fram í kauphöll fremur en í verðbréfamiðstöð. Sums staðar hefur sérstakur milligönguaðili (e. central counter- party, CCP) milligöngu milli kaupanda og seljanda. Milligönguaðilinn verður þannig kaupandi gagnvart öllum seljendum og seljandi gagnvart öllum kaup- endum. Uppgjörsreikningar hjá viðkomandi seðla- banka eða hjá einum eða fleiri viðskiptabönkum eru notaðir til uppgjörs og millifærslna á greiðslum. Til er einnig að greiðslur séu færðar milli reikninga hjá verðbréfamiðstöð. Hægt er að vista eða skrá verðbréf hjá verðbréfamiðstöð eða hjá vistunaraðila. Vistunar- aðilinn getur vistað bréf viðskiptavinar hjá undirvist- unaraðila.2 Hallgrímur Ásgeirsson1 Uppgjör verðbréfaviðskipta – ný viðmið 1. Höfundur starfar á fjármálasviði Seðlabanka Íslands sem staðgengill framkvæmdastjóra. 2. Tilmæli CSPP/IOSCO, bls. 2 og 37-38.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126

x

Peningamál

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Peningamál
https://timarit.is/publication/1144

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.