Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 66

PENINGAMÁL 2002/4 65
hóp um verðbréfauppgjörskerfi (e. Task Force on
Securities Settlement Systems) með það að markmiði
að vinna að framgangi þessa verkefnis. Í hópinn voru
skipaðir 28 sérfræðingar seðlabanka og verðbréfa-
eftirlitsyfirvalda frá 18 ríkjum og héruðum Evrópu-
sambandsins. Þá átti hópurinn samstarf við aðra
seðlabanka og verðbréfaeftirlitsaðila frá um 30
ríkjum sem og við fulltrúa Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
IMF (e. International Monetary Fund) og Alþjóða-
bankans (e. World Bank). Starfshópurinn hefur einn-
ig átt samstarf við markaðsaðila og rekstraraðila
verðbréfauppgjörskerfa. Starfshópnum var fengið
það verkefni að þróa starfsaðferðir fyrir verðbréfa-
uppgjörskerfi sem dragi úr áhættu, auki alþjóðlegan
fjármálastöðugleika, efli hagkvæmni og stuðli að
öryggi fjárfesta. Talið var að þessu markmiði yrði
best náð með því að setja viðmið eða meginreglur um
hönnun, rekstur og eftirlit með verðbréfauppgjörs-
kerfum.5
Alþjóðleg tilmæli CPSS/IOSCO fyrir verðbréfa-
uppgjörskerfi
Forsenda markviss og samræmds eftirlits með
verðbréfauppgjörskerfum er að þróaðir verði alþjóð-
lega viðurkenndir staðlar um öryggi og hagkvæmni
slíkra kerfa. Í slíkum stöðlum þarf m.a. að fjalla um
lagaramma fyrir kerfið, innri reglur, áhættustýringu,
hagkvæmni, stjórnun, þátttökuskilyrði, gegnsæi og
eftirlit. Þegar um er að ræða uppgjör verðbréfa-
viðskipta milli landa (e. cross-border trade) verða
sum þessara atriða flóknari en ella, svo sem laga-
atriði, vörsluáhætta, efndalok og eftirlit. CPSS og
IOSCO hafa gegnt lykilhlutverki í þróun slíkra
staðla.
Í nóvember 2001 gáfu CPSS og tækninefnd
IOSCO út skýrslu um tilmæli fyrir verðbréfa-
uppgjörskerfi. Í skýrslunni er að finna tilmæli um
gerð, starfsemi og eftirlit með verðbréfauppgjörs-
kerfum sem ætlast er til að verðbréfauppgjörskerfi
framfylgi í þeim tilgangi að draga úr áhættu í þeim,
auka skilvirkni og vernda fjárfesta. Tilmælin ná til
einstakra kerfa sem og tenginga milli kerfa í mis-
munandi löndum. Vegna þess hversu stofnanaleg
uppbygging einstakra kerfa er ólík er lögð áhersla á
verkþættina í uppgjörsferlinu en ekki einstök kerfi.
Tilmælin eru, á sama hátt og kjarnareglurnar fyrir
greiðslukerfi, mikilvægt framlag til alþjóðlegrar
umræðu um það hvernig taka eigi á veikleikum í hinu
alþjóðlega fjármálakerfi.
Í skýrslunni eru sett fram 19 tilmæli ásamt skýr-
ingum þar sem tilgreindir eru lágmarksstaðlar sem
verðbréfauppgjörskerfi ættu að uppfylla. Tilmælun-
um er ætlað að ná til uppgjörskerfa fyrir hvers kyns
verðbréf, t.d. hlutabréf, skuldabréf fyrirtækja og
ríkja, jafnt iðnríkja sem þróunarríkja, og peninga-
markaðsbréf. Tilmælin ná bæði til verðbréfaviðskipta
innan lands og milli landa.
Tilmælin eru mikilvæg fyrir þær stofnanir og þá
aðila sem koma að verðbréfauppgjörinu þótt þýðing
tilmælanna fyrir hverja og eina stofnun geti verið
mismikil. Helstu stofnanir sem tilmælin varða eru
verðbréfamiðstöðvar, seðlabankar, kauphallir, mil-
ligönguaðilar, vistunaraðilar, verðbréfafyrirtæki og
fjárfestar. Gert er ráð fyrir samvinnu seðlabanka og
verðbréfaeftirlitsaðila við að ákvarða hvernig fram-
fylgja eigi tilmælunum. Nánar er gerð grein fyrir
tilmælunum í ramma 2.
Matsaðferðir
Þeim yfirvöldum sem ábyrg eru fyrir setningu reglna
fyrir verðbréfauppgjörskerfi og eftirliti með þeim er
ætlað að meta hvort markaðir í viðkomandi ríki hlíti
tilmælunum. Ef svo er ekki, er ætlast til þess að yfir-
völdin móti áætlun um það hvernig tilmælunum
verður framfylgt. Í skýrslunni eru settar fram spurn-
ingar um grundvallaratriði varðandi tilmælin. Svörin
við þessum spurningum mynda grunninn að mati á
því hvort tilmælunum sé framfylgt.
Skýrslunni verður fylgt eftir með því að ákvarða
aðferðafræði við mat á því hvort farið sé eftir
tilmælunum. Gert er ráð fyrir að búið verði að þróa
þessa aðferðafræði á árinu 2002. Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn og Alþjóðabankinn taka þátt í mótun
þessarar aðferðafræði sem ætlað er að verða eitt af
tækjunum við mat þeirra á fjármálastöðugleika
(e. Financial Sector Assessment Program, FSAP)
sem og við sjálfsmat yfirvalda í hverju ríki. Að því er
Ísland varðar mun Seðlabanki Íslands undirbúa gerð
mats á því hvort íslenska verðbréfauppgjörskerfið
uppfylli tilmælin. Búast má við að vinna við matið
hefjist árið 2003.
5. Tilmæli CSPP/IOSCO, bls. 1.