Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 83

Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 83
82 PENINGAMÁL 2002/4 útlánsviðskipti og vegna þess að hann hefur yfir að ráða eigin sjóðum sem hann getur notað til að hafa áhrif á jafnvægi framboðs og eftirspurnar á peninga- eða gjaldeyrismörkuðum.4 Flestir seðlabankar í iðn- ríkjum nota þetta afl til að stýra vöxtum á peninga- markaði, þ.e. skammtímanafnvöxtum. Í flestum til- fellum gerist það með því að seðlabankar taka ákvarðanir um eigin vexti í viðskiptum sínum við banka og aðrar lánastofnanir. Þegar fjármagnshreyf- ingar eru frjálsar á milli landa, eins og raunin er hér á landi, verður náið samband á milli innlendra vaxta og gengis. Við þessar aðstæður má líta svo á að seðlabanki hafi aðeins eitt tæki til að reyna að ná þeim þjóðhagslegu markmiðum sem honum hafa verið sett (eða hann hefur sett sér).5 Almennt gildir sú regla að með einu tæki er aðeins hægt að ná einu markmiði. Þar sem fjármagnsmarkaðir eru þróaðir og opnir felst því stjórn peningamála fyrst og fremst í því að taka ákvarðanir um stýrivexti seðlabanka með eitt meginmarkmið í huga. Í æ fleiri tilfellum er það markmið um litla verðbólgu. Verðbólga er peningalegt fyrirbæri Af hverju skyldi lítil verðbólga vera eðlilegasta markmið peningastefnu, en ekki t.d. hátt atvinnustig eða sem mestur hagvöxtur? Ástæðan er sú að verð- bólga er þegar öllu er á botninn hvolft peningalegt fyrirbæri. Þegar seðlabankar breyta skammtímanafn- vöxtum hafa þeir áhrif á nafnvexti til lengri tíma. Þeir hafa einnig áhrif á raunvexti, þar sem verð og laun eru tregbreytanleg til skemmri tíma. Breyting raun- vaxta hefur síðan áhrif á neyslu og fjárfestingu, bæði beint og í gegnum áhrif á eignaverð, t.d. verð fasteigna og hlutabréfa. Heildareftirspurn breytist, sem síðan hefur áhrif á launamyndun og verðbólgu. Peningastefnan virkar einnig í gegnum gengið. Þannig valda t.d. hærri vextir hærra gengi um hríð. Það virkar síðan á verðbólgu með þrennum hætti. Í fyrsta lagi þrengir hærra gengi að útflutnings- og samkeppnisgreinum, sem dregur úr umsvifum þeirra og eftirspurn eftir vinnuafli. Í öðru lagi beinir það eftirspurn að innflutningi og dregur þannig úr inn- lendum verðbólguþrýstingi. Í þriðja lagi hefur það bein áhrif á innlent neysluverð í gegnum lægra verð á innfluttum vörum. Áhrif peningastefnunnar á raunvexti, raungengi, eftirspurn, atvinnustig og hagvöxt hverfa hins vegar smám saman þegar væntingar markaðsaðila lagast að nýjum aðstæðum og laun og verð yfirvinna treg- breytanleika sinn til skamms tíma. Eftir sitja þá áhrifin á verðbólgu. Samandregið getum við því sagt að peningastefna hafi áhrif á verðbólgu til lengdar en geti til skamms tíma sveiflað framleiðslu og atvinnu- stigi í kringum jafnvægi sem ræðst af öðrum þáttum sem eru að mestu óháðir peningastefnunni, eins og tækniþróun, sparnaðarhneigð, áhættusækni, virkni markaða og atvinnuþátttöku.6 Hvað getur peningastjórnun gert og hvað ekki? Þótt seðlabankar geti ekki við venjulegar aðstæður haft áhrif á hagvöxt til lengdar, þá geta þeir það til skamms tíma með áhrifum sínum á heildareftirspurn. Peningastefnan virkar einmitt með þeim hætti að sveifla landsframleiðslu og atvinnustigi í kringum jafnvægisgildi sín sem síðan hefur áhrif á verðbólgu. Þegar landsframleiðsla fer upp fyrir jafnvægisgildi myndast framleiðsluspenna og verðþrýstingur en framleiðsluslaki og lægri verðbólga þegar hún fer niður fyrir. Þetta er ástæðan fyrir því að tímabundinn samdráttur hefur oft verið fylgifiskur þess að verð- bólga er kæfð í iðnríkjum. Ein algengasta kveikja samdráttartímabila í Bandaríkjunum á eftirstríðs- árunum hefur einmitt verið sú að bandaríski seðla- bankinn hækkaði vexti til að draga úr verðbólgu sem komist hafði á skrið. Það á þó ekki við um núveandi efnahagslægð. Möguleiki seðlabanka til að hafa áhrif á hagvöxt til skamms tíma gerir þeim jafnframt kleift að vinna gegn samdrætti með vaxtalækkunum þegar verðbólga er ekki vandamál. Þetta er einmitt staðan í Bandaríkjunum um þessar mundir. Þetta hefur hins vegar ekki verið staðan hér á landi fyrr en síðustu mánuði. Verðbólgan var há og Seðlabankinn þurfti að einbeita sér að henni. Svig- 6. Nánari lýsingu á miðlunarferli peningastefnunnar er að finna í grein Þórarins G. Péturssonar (2001). 4. Í þessu sambandi skipta tvö fyrrnefndu atriðin í raun meira máli þar sem eigin sjóðir seðlabanka eru alltaf takmarkaðir. Þannig getur seðla- banki notað t.d. gjaldeyrisforða sinn til að hamla gegn lækkun gengis, en ef lækkunartilhneigingin er viðvarandi kemur að því að forðann þrýtur og bankinn verður þá annaðhvort að hækka vexti eða láta gengið lækka. 5. Þá er horft framhjá kaupum og sölu seðlabankans á gjaldeyri með því að nota eigin gjaldeyrisforða, en slík viðskipti geta aðeins haft tíma- bundin áhrif á gengið vegna þess að gjaldeyrisforði þjóða hefur í reynd bæði neðri og efri mörk.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126

x

Peningamál

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Peningamál
https://timarit.is/publication/1144

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.