Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 88

Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 88
sjálfstæði og kanna síðan hvert sé samband þess við ýmsar mikilvægar hagstærðir.13 Hvað iðnríki varðar virðast þessar rannsóknir benda til þess að aukið lagalegt seðlabankasjálfstæði fari með tölfræðilega marktækum hætti saman við lægri verðbólgu (sjá t.d. meðfylgjandi mynd sem sýnir þetta fyrir 18 iðnríki á árunum 1980-89) en ekkert samband virðist vera við hagvöxt. Hins vegar er jákvætt samband á milli seðlabankasjálfstæðis og hagvaxtar í þróunarríkjum. Sú niðurstaða gæti verið í samræmi við þá tilgátu að þegar verðbólga fer upp fyrir ákveðið stig (virðist vera í kringum 15%) verður neikvætt samband á milli hennar og hagvaxtar. Það eykur sem sagt árangur við stjórn peninga- mála ef seðlabankar hafa fullt sjálfstæði til þess að beita stjórntækjum sínum til að ná markmiði um verðstöðugleika. Það eiga hins vegar að vera stjórn- völd sem skilgreina markmið seðlabanka en ekki þeir sjálfir. Hin hliðin á sjálfstæði seðlabanka er að þeir standi reikningsskil gerða sinna í tvíþættri merkingu, þ.e. að þeir séu gerðir ábyrgir fyrir að ná þeim mark- miðum sem þeim hafa verið sett og að þeir útskýri stefnuna í peningamálum fyrir stjórnvöldum og almenningi. Til að auðvelda reikningsskil peninga- stefnunnar og til að stuðla að auknum trúverðugleika hennar þarf hún að vera gagnsæ. Þannig þarf seðla- banki að útskýra opinberlega hvernig hann sér fyrir sér áhrif peningastefnunnar á efnahagslífið og lýsa því hvernig hann hyggst ná markmiði sínu. Hann þarf einnig að útskýra vel hvernig þær aðgerðir sem hann grípur til hverju sinni tengjast markmiði hans annars vegar og mati hans á ástandi og horfum í efnahagsmálum, einkum varðandi verðbólgu, hins vegar. Ákvarðanir í peningamálum Ákvörðun seðlabanka í vaxtamálum er veigamesta þjóðfélagslega ákvörðunin sem hann tekur. Í raun og veru er vald seðlabanka að öðru leyti takmarkað. Sem dæmi má taka Seðlabanka Íslands. Að slepptri ákvörðun í vaxtamálum tekur hann ákvarðanir um inngrip á gjaldeyrismarkaði, stærð og samsetningu gjaldeyrisforða, bindiskyldu, lausafjárkvöð og reglur um gjaldeyrisjöfnuð lánastofnana. Þá getur bankinn veitt lánastofnunum í erfiðleikum lán ef hann telur þess þörf til að varðveita traust á fjármálakerfi landsins. Í öllum öðrum málum sem Seðlabankinn kann að hafa afskipti af er hann ráðgjafi eða verktaki ríkisstjórnar eða einstakra ráðherra og háður ákvörð- unarvaldi þeirra. Það er í sjálfu sér mjög eðlilegt, enda ná rökin fyrir sjálfstæði seðlabanka ekki til þessara sviða. Það er því mikill misskilningur að bankastjórar seðlabanka fari með einhvers konar órætt allsherjarvald á sviði hagstjórnar. Vald seðla- banka er miklu takmarkaðra en vald ríkisstjórna, enda eðlilegt þar sem þeir hafa ekki sama lýðræðis- lega umboð. Ríkisstjórnir ráða yfir miklu fleiri tækjum og ráðstafa miklu meiri fjármunum. Þær hafa því miklu meiri áhrif á framvindu efnahagsmála, einkum að því er varðar langtímaþróun. Það eru því hálfgerðar goðsagnir þegar verið er að halda því fram að seðlabankastjórar séu valdamestu menn í efna- hagsmálum einstakra landa. Hvað sem þessu líður skiptir miklu máli hvernig ákvarðanir í peningamálum eru teknar. Sú skipan sem algengust er orðin í iðnríkjum allavega, er að þessar ákvarðanir eru teknar af fjölskipuðum peningastefnunefndum. Rannsóknir sem gerðar hafa verið benda einnig til þess að ákvarðanir teknar af nefndum séu yfirleitt betri en þegar um sé að ræða einn einstakling.14 Óvissan sem ég ræddi um hér að framan er einnig í mínum huga viðbótarröksemd fyrir nefndarfyrirkomulaginu. PENINGAMÁL 2002/4 87 14. Nýleg rannsókn af þessu tagi var framkvæmd af starfsmönnum Englandsbanka með þátttöku hagfræðistúdenta við London School of Economics. Niðurstöður er að finna í Lombardelli og Talbot (2002). Tilraunir af þessu tagi voru lengi vel ekki tíðkaðar í hagfræði en Nóbelsverðlaunin í hagfræði í ár voru einmitt veitt fyrir þróun tilrauna í hagfræði.. Mynd 3 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0 2 4 6 8 10 12 14 Verðbólga (%) Samband verðbólgu og lagalegs sjálfstæðis seðlabanka í nokkrum ríkjum 1. Á mælikvarðanum 0 (minnsta sjálfstæði) til 1 (mesta sjálfstæði). Heimild: Cukierman (1992). Lagalegt sjálfstæði seðlabanka1
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126

x

Peningamál

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Peningamál
https://timarit.is/publication/1144

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.