Peningamál - 01.11.2002, Side 91

90 PENINGAMÁL 2002/4
Stofnun og hlutverk Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn á rætur að rekja til ráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna í Bretton Woods í New
Hampshire í Bandaríkjunum árið 1944.2 Þar var
lagður grunnur að þremur alþjóðlegum stofnunum,
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum (e. International Mone-
tary Fund), Alþjóðabankanum (e. World Bank)3 og
Heimsviðskiptastofnuninni (e. International Trade
Organization). Síðastnefnda stofnunin komst þó ekki
á laggirnar en GATT-samkomulagið4 kom í staðinn,
uns Alþjóðaviðskiptastofnunin (e. World Trade
Organization) tók til starfa árið 1995. Á ráðstefnunni
í Bretton Woods voru samankomnir fulltrúar frá 45
þjóðríkjum og samþykktu þeir að mynda nýjan vett-
vang fyrir efnahagssamvinnu sem gæti unnið gegn
óheppilegri framvindu efnahagsmála eins og þeirri
sem átti sinn þátt í kreppunni miklu fyrr á öldinni.
Hinum nýja vettvangi var ætlað að efla alþjóðlega
samvinnu í gjaldeyrismálum, stuðla að stöðugu gengi
mynta og greiða fyrir frjálsari gjaldeyrisviðskiptum.5
Ísland er eitt 29 stofnríkja Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins en nú eru aðildarríki hans 184 talsins. Starf-
semi sjóðsins er fjármögnuð með framlögum
(e. quotas) aðildarríkjanna samkvæmt reglum sem
taka tillit til efnahagslegrar stærðar þeirra og er því
hlutur iðnríkjanna stærstur. Upphaflegt hlutverk
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins var að tryggja stöðugleika
í heimsviðskiptum með því að veita lán til að jafna
tímabundinn viðskiptahalla aðildarríkjanna ef þörf
krefði. Þessu hlutverki hefur sjóðurinn sinnt með því
að fylgjast með þróun efnahagsmála aðildarríkjanna.
Hann hefur einnig veitt aðildarríkjum sínum lána-
fyrirgreiðslu og tæknilega aðstoð í þeim tilgangi að
styrkja hagkerfi þeirra. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
hefur þróast í takt við breytingar á alþjóðlegu efna-
hagsumhverfi og tekist á hendur ný verkefni án þess
að vanrækja meginverkefni sitt. Undanfarin ár hefur
mikið verið lagt upp úr aðgerðum sem tryggja stöð-
ugleika fjármálakerfa og koma í veg fyrir fjármála-
kreppu. Jafnframt hefur sjóðurinn í samvinnu við
aðrar alþjóðastofnanir tekið þátt í því að létta skulda-
byrði fátækustu ríkjanna með markvissum hætti.
Stjórnskipulag
Æðsta vald í málefnum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er
hjá sjóðráði (e. Board of Governors) sem er skipað
einum fulltrúa frá hverju landi, venjulega fjármála-
ráðherra eða seðlabankastjóra. Sjóðráð kemur saman
að jafnaði einu sinni á ári. Næst sjóðráði stendur fjár-
Lilja D. Alfreðsdóttir og Þorbjörn Jónsson1
Starfsemi Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og samstarf Norður-
landa og Eystrasaltsríkja
1. Höfundar starfa á alþjóðasviði Seðlabanka Íslands og vinna að mál-
efnum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
2. Vefslóð Alþjóðagjaldeyrissjóðsins: http://www.imf.org.
3. Alþjóðabankinn heitir réttu nafni „International Bank for Recon-
struction and Development“ (IBRD).
4. General Agreement on Tariffs and Trade.
5. Stofnskrá Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, Stj.tíð. C, nr. 18/1978, Seðla-
banki Íslands 1979.
Í þessari grein verður stuttlega greint frá meginstarfsemi Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, einkum því sem
hæst ber um þessar mundir. Einnig er sagt frá samstarfi Norðurlanda og Eystrasaltsríkja á vettvangi
sjóðsins en árin 2002-2003 leiðir Ísland samstarf þessara ríkja þar.