Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 92

PENINGAMÁL 2002/4 91
hagsnefndin (e. International Monetary and Financial
Committee, áður Interim Committee) sem fundar að
jafnaði tvisvar á ári, vor og haust. Nefndin er ráðgef-
andi fyrir sjóðráð og mótar áherslur í starfi fram-
kvæmdastjórnar sjóðsins (e. Executive Board)6. Dag-
leg yfirstjórn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er í höndum
framkvæmdastjórnarinnar sem heldur fundi tvisvar
til þrisvar í viku. Fyrir fundi framkvæmdastjórnar eru
lagðar fram skýrslur sérfræðinga sjóðsins. Fram-
kvæmdastjórnin fjallar meðal annars um framvindu
og stöðu efnahagsmála í aðildarlöndunum og stöðu
heimsbúskaparins, lánveitingar til einstakra ríkja,
ráðstafanir til að fyrirbyggja fjármálakreppu, stuðn-
ing við fátækustu aðildarríkin og síðast en ekki síst
stefnu sjóðsins og eftirlitshlutverk hans.
Helstu verkefni
Meðal helstu mála sem unnið hefur verið að síðustu
misserin eru leiðir til að koma í veg fyrir og leysa
fjármálakreppu. Einnig má nefna umræður um eftir-
litshlutverk sjóðsins, fjármálastöðugleika, fram-
kvæmd áætlunar um skuldaeftirgjöf fátækra landa,
lánastarfsemi sjóðsins og aðstoð við Tyrkland,
Argentínu og Brasilíu. Umfjöllun um mikilvægi
stjórnfestu (e. governance) og gagnsæis (e. trans-
parency) hefur jafnframt verið áberandi hjá sjóðnum.
Hér á eftir verður gerð nánari grein fyrir þessum
verkefnum.
1. Lausn á greiðsluerfiðleikum
Algengt er að skuldsett ríki, einkum þróunarríki og
nýmarkaðsríki, lendi í greiðsluerfiðleikum. Þegar er-
lend lán til ríkja voru aðallega sambankalán var
tiltölulega einfalt að kalla saman lánardrottna og
semja um skuldbreytingu. Með ört vaxandi útgáfu
markaðsskuldabréfa þar sem kaupendur bréfanna eru
fjölmennur og dreifður hópur er ekki jafn einfalt og
áður að ná samkomulagi um skuldbreytingar. Því
hefur verið talin þörf á að finna lausn á þessu vanda-
máli. Annars vegar hefur verið fjallað um að setja
upp samstarfsvettvang lánardrottna og skuldara með
breytingum á viðbótarákvæði í skilmála skuldabréfa
(e. Collective Action Clauses, CACs) sem heimila
boðun funda þar sem meirihluti skuldabréfaeigenda
getur samþykkt aðgerðir til að skuldbreyta. Hins
vegar eins konar formlegt vinnuferli undir verndar-
væng sjóðsins þar sem fylgt verður ákveðnu verklagi
við lausn greiðsluerfiðleika ef ríki lýsa yfir greiðslu-
stöðvun (e. Sovereign Debt Restructuring Mech-
anism, SDRM). Hægt yrði að fara fram á greiðslu-
stöðvun og leita eftir samkomulagi við alla lánar-
drottna til að leysa úr fjárhagskreppu viðkomandi
ríkis. Fylgt yrði svipuðum reglum og gilda um gjald-
þrot fyrirtækja víða um lönd, einkum í Banda-
ríkjunum. Tilgangurinn er að flýta fyrir og tryggja
viðunandi lausn á greiðsluerfiðleikum ríkja og draga
þannig úr truflandi áhrifum á alþjóðlega lánamarkaði
og því langvarandi vantrausti sem getur fylgt því að
ríki hætti að greiða af lánum sínum.
2. Eftirlitshlutverk Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
Almennt eftirlit (e. surveillance) með efnahagslífi
aðildarlandanna er eitt af meginverkefnum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins. Eftirlitið er einkum með tvennum
hætti. Annars vegar eru aðildarríkin heimsótt árlega
af sérfræðingum sjóðsins sem gera úttekt á stöðu og
horfum í efnahagslífi og hins vegar er gerð heildstæð
úttekt á stöðu og horfum á heimsbúinu og á alþjóða-
fjármálakerfinu. Eftirlitið í aðildarríkjunum felst
einkum í því að sjóðurinn metur hvort efnahagsþróun
og efnahagsstefna í aðildarríkjunum leiði til sjálfbærs
hagvaxtar og stöðugleika. Í viðræðunum við aðildar-
ríkin er meðal annars fjallað um gengismál, ríkisfjár-
mál, peningamál, greiðslujöfnuð og fjármálastöðug-
leika. Í lok hverrar heimsóknar afhendir sendinefnd
sjóðsins álit (e. concluding statement) og í kjölfar
þess semur sendinefndin skýrslu. Fjölmörg aðildar-
landa sjóðsins birta nú þessar skýrslur opinberlega,
þ.m.t. Ísland. Hverju aðildarríki er í sjálfsvald sett
hvort það fylgir efnahagsráðgjöf sjóðsins. Eftirlits-
starfsemi Alþjóðagjaldeyrissjóðsins hefur þróast
talsvert í tímans rás. Á fyrstu starfsárum sjóðsins var
aðallega fylgst með peningamálum, ríkisfjármálum
og viðskiptajöfnuði en í kjölfar frjálsari fjármagns-
flutninga hefur eftirlit beinst í vaxandi mæli að
öðrum þáttum, ekki síst fjármálastöðugleika og leið-
um til þess að afstýra fjármálakreppu.
3. Lánastarfsemi
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn býður aðildarríkjum sem
eiga í greiðsluerfiðleikum lánafyrirgreiðslu. Þessi lán
eru yfirleitt með hagstæðari kjörum en lán sem bjóð-
6. Ólafur Ísleifsson: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (seinni grein), Vís-
bending 7. desember 2001, 48.tölublað 19. árgangur.