Peningamál - 01.09.2005, Side 53

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
53
Raunhæft er að Seðlabankinn geti að jafnaði haldið verðbólgu
nálægt verðbólgumarkmiðinu en ósennilegt er að hann geti komið í
veg fyrir sveiflur í efnahagslífinu
Framsýni peningastefnunnar á næstu árum verða því takmörk sett.
Að verulegu leyti þarf hún að bregðast við ófyrirséðum aðstæðum.
Því er óraunsætt að gera ráð fyrir því að verðbólgan víki aldrei meira
en 1,5% frá verðbólgumarkmiði bankans. Enn óraunsærra er að gera
þá kröfu til Seðlabankans að hann geti að einhverju marki komið í veg
fyrir sveiflur í einkaneyslu, sem óhjákvæmilega munu fylgja aðlögun
að nýju jafnvægi.
Hins vegar er raunhæf krafa að verðbólga verði til lengdar að
meðaltali nálægt verðbólgumarkmiði bankans. Það felur í sér að frávik
frá verðbólgumarkmiði verði ekki oftar eða meira yfir markmiðinu en
undir.
Samanburður við árangur annarra seðlabanka með verðbólgumark-
mið er Seðlabankanum óhagstæður – en ekki eins mikið og virðast
kann í fyrstu
Um árangur með verðbólgumarkmið í ýmsum löndum er fjallað í
viðauka 1 hér á eftir. Athugunin leiðir í ljós að ef horft er á allt tíma-
bilið frá því að verðbólgumarkmið var tekið upp hefur árangurinn
hér á landi verið öllu lakari en í flestum þróuðum löndum. Verðbólga
hefur að meðaltali verið 1,7% yfir markmiðinu og tölugildi frávika
utan þolmarka hefur einnig verið um 1,7% að meðaltali.
Við þennan samanburð þarf að gera nokkra fyrirvara. Sumt í
þessum samanburði er Seðlabankanum í óhag. T.d. tóku sumir seðla-
bankar ekki upp tölusett verðbólgumarkmið fyrr en þeir höfðu náð
tökum á verðbólgunni. Sumir hafa reyndar einnig breytt markmiðinu í
takt við verðbólguhorfur, sem hefur leitt til minni frávika. Ef eingöngu
er miðað við tímabilið eftir nóvember 2003, sem er að vissu leyti
eðlilegri viðmiðun, því að fyrir þann tíma átti verðbólgumarkmiðinu
sam kvæmt yfirlýsingu Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar frá mars
árið 2001 að vera náð,15 er árangur Seðlabankans betri, en þó ekki
fullnægjandi. Annað sem rétt er að hafa í huga er að meðalfrávikið
eftir nóvember 2003 má fyllilega skýra með hækkun húsnæðisliðar. Ef
miðað er við vísitölu neysluverðs án húsnæðis var meðalverðbólga á
tímabilinu frá nóvember 2003 aðeins 1,6%, en 3,2% ef miðað er við
allt tímabilið. Ef verðbólgumarkmiðið hefði verið skilgreint samkvæmt
samræmdu vísitölunni hefði verðlagsþróun verið nokkurn veginn í
samræmi við markmiðið frá þeim tíma sem því átti að vera náð.
Í ljósi þess að fæstir seðlabankar telja sig færa um eða kæra sig
um að hafa umtalsverð áhrif á eignaverðbólur má draga þá ályktun
að árangur Seðlabankans til þessa hafi í reynd ekki verið svo slakur.
Reynslan af verðbólgumarkmiðinu er hins vegar stutt og verulega
mun reyna á úrræði Seðlabankans á næstu árum. Bankinn mun leggja
metnað sinn í að markmiðið náist þrátt fyrir afar erfiðar aðstæður, því
að öðrum kosti mun það skaða trúverðugleika hans en það getur ýtt
undir verðbólguvæntingar til lengri tíma.
15. Í reynd náðist verðbólgumarkmiðið ári fyrr, sem má telja góðan árangur miðað við það
sem á undan gekk.
2001 2002 2003 2004 2005
Mynd IX-2
Frávik verðbólgu frá verðbólgu-
markmiði Seðlabankans og þolmörk
apríl 2001 - september 2005
Heimild: Seðlabanki Íslands.
-4
-2
0
2
4
6
8
%