Peningamál - 01.09.2005, Blaðsíða 54

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
54
Gagnsæi eykur virkni peningastefnu...
Liður í því að halda verðbólguvæntingum í skefjum og skapa traust
um peningastefnuna er að framkvæma hana á eins gagnsæjan
hátt og frekast er unnt. Seðlabankinn hefur stuðlað að þessu með
útgáfu ársfjórðungsritsins Peningamála, þar sem bankinn hefur
lýst sjónarmiðum sínum opinskátt. Markaðsaðilar geta hins vegar
ekki gert þá kröfu að aðgerðir bankans séu ævinlega algerlega
fyrirsjáanlegar, enda eru þær ekki alltaf fyrirsjáanlegar þeim sem taka
ákvarðanir í peningamálum. Á hverjum tíma þarf bankinn að vega
og meta þörf fyrir peningalegt aðhald með hliðsjón af spám, öðrum
gögnum sem fyrir liggja og röksemdum. Hvort eða hvenær breyta
þarf vöxtum er hins vegar ekki einfalt reikningsdæmi, þótt stuðst sé
við margvísleg líkön við gerð spáa sem hafðar eru til hliðsjónar við
ákvarðanir, heldur byggist ákvörðunin á innsæi og mati sérfræðinga
bankans og að lokum bankastjórnar. Ákvarðanir geta aldrei verið
fyllilega fyrirsjáanlegar, hvorki meðal þeirra sem að þeim koma né
aðila utan Seðlabankans, allra síst þegar þær eru teknar af fjölskipaðri
bankastjórn, eins og í Seðlabanka Íslands, eða peningastefnuráði, eins
og víða í öðrum seðlabönkum.
Þegar Seðlabankinn hefur kynnt ákvarðanir í vaxtamálum í
ársfjórðungsritinu Peningamálum hefur hann jafnan gefið til kynna
hvaða hugmyndir hann hefur á hverjum tíma um líklega fram-
tíðarþróun stýrivaxta. Slíkar vísbendingar geta gegnt mikilvægu
hlutverki við miðlun peningastefnunnar um vaxtarófið og stuðlað
þannig að framgangi peningastefnunnar. Bankinn hefur hins vegar
birt grunnspár sem byggja á óbreyttum vöxtum og gengi. Fyrir því
eru einkum tvær ástæður. Í fyrsta lagi hefur reynst ógerlegt að spá
fyrir um gengisbreytingar til skamms tíma jafnvel þótt sterk rök
séu fyrir langtímahreyfingu gengis og þar með raunar einnig þróun
stýrivaxta, því að gengisþróun hefur sterk áhrif á verðbólguhorfur
sem aftur hafa áhrif á þróun stýrivaxta, og öfugt. Í öðru lagi gegnir
slík spá leiðbeinandi hlutverki við ákvarðanir í vaxtamálum þ.e.a.s.
með því að gefa til kynna verðbólguhorfur til næstu tveggja ára
að óbreyttum stýrivöxtum. Birting slíkrar spár ætti því að stuðla að
gagnsæi ákvarðana í peningamálum.
...en verðbólguspár sem byggjast á föstum vöxtum og gengi geta
haft neikvæð hliðaráhrif
Þessi háttur á að gera grein fyrir þeirri sýn sem liggur að baki ákvörðunum
í peningamálum er þó ekki gallalaus. Um nokkurt skeið hafa þessar
spár sýnt meiri verðbólgu en samrýmist verðbólgumarkmiðinu en
það gerir forsenduna um óbreytta stýrivexti á spátímabilinu æ óraun-
hæfari. Þótt Seðlabankinn hafi ítrekað lagt áherslu á að um skilyrtar
spár sé að ræða og að vaxtastefna Seðlabankans muni miða að því
að koma í veg fyrir að þær rætist virðist sá boðskapur ekki hafa
komist fyllilega til skila. Því er hugsanlegt að spár sem um langt skeið
sýna meiri verðbólgu en samrýmist verðbólgumarkmiðinu geti aukið
verðbólguvæntingar og að því leyti grafið undan aðhaldi peninga-
stefnunnar. Seðlabankinn hefur reyndar einnig birt frávikaspár sem
byggjast á fólgnum framvirkum vöxtum og gengisþróun er byggist
á óvörðu vaxtajafnvægi.16 Slíkar spár hafa að undanförnu sýnt minni
%
2003 2004 2005
1
2
3
4
5
6
7
Mynd IX-3
Raunstýrivextir miðað við ýmsa mælikvarða
Verðbólguspá 1 ár fram í tímann
Verðbólguspá 2 ár fram í tímann
Verðbólguvæntingar almennings
Verðbólguspár sérfræðinga á markaði
Raunstýrivextir miðað við:
Daglegar tölur 19. september 2002 - 19. september 2005
Verðbólguvæntingar almennings voru kannaðar í maí og um mánaða-
mót ágúst og september, verðbólguspá sérfræðinga á markaði miðast
við tólf mánaða verðbólgu til loka árs 2006.
Heimild: Seðlabanki Íslands.