Peningamál - 01.09.2005, Qupperneq 55

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
55
verðbólgu til skamms tíma en grunnspáin, en meiri ef horft er til
tveggja ára. Þessar spár virðast því gefa til kynna að vaxtaferillinn sem
markaðsaðilar gera ráð fyrir veiti ekki nógu mikið aðhald. Þær gefa
einnig vísbendingu um hvert æskilegt vaxtastig kann að vera á næstu
árum (væntanlega hærra en það sem markaðsaðilar reikna með) en
eru sama marki brenndar og grunnspárnar, þ.e.a.s. gætu aukið á verð-
bólguvæntingar.
Til greina kæmi að birta vaxtaspá
Þriðji möguleikinn er að birta spár sem ganga út frá hagkvæmasta
vaxtaferli, þ.e.a.s. miða við þá vexti sem áætlað er að þurfi til þess
að verðbólgumarkmið Seðlabankans gangi eftir. Nokkrir seðlabankar
hafa á undanförnum árum fikrað sig í þessa átt. Eðli málsins
samkvæmt munu slíkar spár ávallt sýna verðbólgu í grennd við
verðbólgumarkmiðið. Því væri í raun fremur um vaxtaspár að ræða
en verðbólguspár. Þessar spár krefjast mikillar vinnu og ekki er víst
að þær séu á færi jafn lítils banka og Seðlabanka Íslands. Óvissan í
þessum spám yrði mikil og e.t.v. er heppilegra að lengri tími líði frá
upptöku verðbólgumarkmiðs til að hægt sé að meta þau líkön sem
nota þarf við spágerðina út frá gögnum á þeim tíma. Því er ekki víst
að Seðlabankinn sjái sér fært að birta slíkar spár í bráð, en ástæða er
til að kanna það ofan í kjölinn.
Peningastefnan er enn ekki nægilega aðhaldssöm
Verðbólguspáin sem birt er í þessu hefti Peningamála sýnir enn einu
sinni að tilefni er til aukins aðhalds. Í kafla III er komist að þeirri niður-
stöðu að fjármálaleg skilyrði fyrirtækja og einstaklinga um þessar
mundir séu eilítið aðhaldssamari en þau voru á vormánuðum, en
ekki svo að miklu muni, enda hafa önnur öfl að nokkru unnið á móti
auknu aðhaldi peningastefnunnar. Þótt minni vitneskja liggi fyrir um
verðbólguvæntingar nú en oft áður má draga þá ályktun að enn sé
nokkuð langt í að þær samræmist verðbólgumarkmiði Seðlabankans.
Þótt raunstýrivextir bankans hafi hækkað á ýmsa mælikvarða virðist
enn nokkuð langt í að þeir veiti svipað aðhald og í síðustu uppsveiflu.
Í ljósi þess að aðhaldið þá virðist ekki hafa verið nægilegt – að hluta til
vegna þess að Seðlabankinn fylgdi á þeim tíma fastgengisstefnu – og
í ljósi þess að ójafnvægið í þjóðarbúskapnum nú virðist enn meira en í
lok tuttugustu aldar má draga þá ályktun að líklegt sé að raunstýrivextir
þurfi að verða a.m.k. jafnháir og þá, en líklega töluvert hærri.
Annar algengur mælikvarði á aðhaldssemi peningastefnu er
munur stýrivaxta og nafnvaxtar landsframleiðslu. Jákvæður munur,
þ.e.a.s. stýrivextir sem eru hærri en nemur nafnvexti landsframleiðslu,
er talinn vísbending um aðhaldssama peningastefnu. Neikvæður munur
í fyrra bendir til þess að of mikill slaki hafi verið á peningastefnunni
þá og þótt slakinn hafi u.þ.b. horfið í lok ársins hafi ekki tekist að
auka aðhaldið verulega. Þessi þróun endurspeglar þá staðreynd að
hagvöxtur og verðbólga hafa þrásinnis reynst meiri en vænst var og
peningastefnan því ekki eins aðhaldssöm og stefnt var að.
16. Þ.e. út frá vaxtamun framvirkra vaxta hér á landi og erlendis (út frá viðskiptavegnum
framvirkum skammtímavöxtum).
1997 1999 2001 2003 2005
Mynd IX-4
Raunstýrivextir Seðlabankans
%
0
1
2
3
4
5
6
7
8
verðbólguálag ríkisbréfa til tveggja ára
verðbólguálag ríkisbréfa til átta ára
verðbólguvæntingar almennings
verðbólguspár sérfræðinga á markaði
Raunstýrivextir miðað við:
Vikulegar tölur 8. janúar 1997- 13. september 2005
Verðbólguvæntingar almennings miðast við verðbólgu næstu tólf
mánuði og verðbólguspár sérfræðinga miða við tólf mánuði til ársloka
2006.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Mynd IX-5
Nafnvöxtur landsframleiðslu og stýrivextir
Seðlabankans
%
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Ársfjórðungslegar tölur 1. ársfj. 1998 - 2. ársfj. 2005
-8
-4
0
4
8
12
16
Stýrivextir
Nafnvöxtur landsframleiðslu
Mismunur