Peningamál - 01.05.2009, Qupperneq 13

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
13
Hrávöruverð hefur lækkað samhliða olíuverði eftir því sem niður-
sveiflan í heimsbúskapnum hefur dýpkað. Orsakirnar fyrir þessum
lækkunum eru að miklu leyti þær sömu: eftirspurn minnkar vegna
fjármálakreppunnar og vegna samdráttar í fjárhag heimila. Munurinn
á mánaðarlegu verði eins og það var hæst, um mitt síðasta ár, og eins
og það var lægst, í desember í fyrra, var tæplega 50%. Síðan hefur
verðið hækkað nokkuð að nýju, eða um 16% um miðjan apríl. Þó er
þess vænst að verðið verði svipað og árin 2006 og 2007 út þetta ár.
Breytingar á verði á olíu og hrávörum hafa haft veruleg áhrif
á heimsbúskapinn. Í upphafi síðasta árs olli verðhækkun á olíu og
hrávörum því að verðbólga jókst um sinn í mörgum löndum, svo sem
Bretlandi. Síðan hefur verð á þessum vörum lækkað verulega og þar
með valdið því að dregið hefur úr mældri verðbólgu um allan heim.
Vegna grunnáhrifa frá fyrri verðhækkun á olíu og neysluvörum er
líklegt að verðhjöðnun verði í mörgum löndum þrátt fyrir óverulegar
breytingar á kjarnaverðbólgu.
Seðlabankar beita óhefðbundnum úrræðum í peningamálum um
leið og dregur úr verðbólgu
Eftir því sem efnahagslægðin dýpkar stefnir verðbólga í mörgum ríkj-
um í átt að núlli. Verðbólga í Bandaríkjunum mældist -0,4% milli ára
í mars, sem er fyrsta lækkun milli ára í Bandaríkjunum frá árinu 1955,
og þess er vænst að verðbólga í ár verði -0,4%. Verðhjöðnun hefur
einnig orðið í Japan þar sem verðbólga mældist -0,3% milli ára í mars
og því er spáð að verðbólga verði -1,2% fyrir árið í heild, en -1,3%
árið 2010. Á evrusvæðinu jaðrar einnig við verðhjöðnun þar sem
verð á neysluvörum hækkaði aðeins um 0,6% milli ára í mars, sem er
sama hækkun og spáð er yfir allt þetta ár. Um allan heim dregur úr
verðbólgu af sömu ástæðum: lægra verði á hrávörum og olíu sem og
minnkandi eftirspurn. Aðeins í örfáum löndum, sérstaklega í Mið- og
Austur-Evrópu, eykst verðbólga. T.d. í Póllandi hefur gengislækkun
gjaldmiðils landsins, zloty, í febrúar valdið því að verðbólga hefur auk-
ist tímabundið, en hún mældist 3,6% í mars. Gengi hryvnia, gjaldmið-
ils Úkraínu, hefur einnig lækkað þó nokkuð sem olli því að verðbólga
þar í landi mældist meira en 20% í árslok. Þó er líklegt að verðbólga
fari einnig minnkandi í þessum ríkjum um leið og gengi gjaldmiðla
þeirra verður stöðugra.
Minnkandi verðbólga hefur veitt mörgum seðlabönkum svigrúm
til að draga úr peningalegu aðhaldi. Til að forða því að efnahagshorfur
í heiminum versni enn frekar hafa seðlabankar um allan heim haldið
áfram tilslökun í peningamálum. Stýrivextir hafa verið snarlækkaðir og
eru í sögulegu lágmarki í mörgum ríkjum. Seðlabanki Bandaríkjanna,
Japansbanki og Englandsbanki hafa lækkað stýrivexti í nálægt núll.
Þeir hafa því gripið til óhefðbundinna úrræða í peningamálum til að
draga enn frekar úr peningalegu aðhaldi, t.d. með kaupum á ríkis-
skulda- og fyrirtækjabréfum. Stærð efnahagsreiknings seðlabanka er
því líkleg til að vera mikil þar til að ástandið batnar.
Alþjóðaviðskipti dragast hratt saman
Þar sem neysla og fjárfesting dregst saman um allan heim, gera
alþjóðaviðskipti það einnig. Inn- og útflutningur flestra stærri landanna
Heimild: Reuters EcoWin.
12 mánaða breyting (%)
Mynd II-6
Alþjóðleg verðbólga
Mánaðarlegar tölur janúar 2002 - mars 2009
Bandaríkin
Evrusvæðið
Bretland
Japan
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
20092008200720062005200420032002
Heimild: Reuters EcoWin.
%
Mynd II-7
Stýrivextir erlendra seðlabanka
Daglegar tölur 1. janúar 2003 - 1. maí 2009
Bandaríkin
Evrusvæðið
Bretland
Japan
0
1
2
3
4
5
6
2009200820072006200520042003
1. Innflutningur vöru og þjónustu í helstu viðskiptalöndum Íslands.
2. Einfalt meðaltal vöruinnflutnings og -útflutnings í OECD-ríkjum og
stærstu ríkjum utan OECD.
Heimildir: OECD, Seðlabanki Íslands.
Breyting milli ársmeðaltala (%)
Mynd II-8
Alþjóðaviðskipti
Helstu viðskiptalönd Íslands1
Alþjóðaviðskipti2
-15
-10
-5
0
5
10
15
‘10‘05‘00‘95‘90‘85‘80‘75‘71