Peningamál - 01.02.2014, Blaðsíða 24

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
1
24
svarar framlag stjórnvalda u.þ.b. 6% af landsframleiðslu, ríflega 11%
af áætlaðri einkaneyslu og 12½% af áætluðum ráðstöfunartekjum.4
Ætla má að skuldir heimila minnki vegna þessa um 8% og gætu því
að öðru óbreyttu farið úr 102% af landsframleiðslu á þriðja fjórðungi
sl. árs í 94% þegar áhrif aðgerðarinnar eru að fullu komin fram. Þar
sem bein lækkun höfuðstóls skulda beinist eingöngu að verðtryggðum
skuldum mun hlutdeild verðtryggðra lána í skuldum heimila minnka
enn frekar frá því sem nú er (mynd 2).5
Fjármögnun aðgerðarinnar
Áformað er að fjármagna skuldalækkunaraðgerðina með sérstökum
bankaskatti á fjármálafyrirtæki og bú fallinna fjármálafyrirtækja. Áætl-
að er að sá hluti bankaskattsins sem er eyrnamerktur skuldalækkuninni
nemi 23 ma.kr. á ári eða samtals 92 ma.kr. yfir fjögurra ára tímabil
(mynd 3). Þar af fara 20 ma.kr. á ári eða samtals 80 ma.kr. til að fjár-
magna lækkun skulda sem skiptist eins og áður segir í 72 ma.kr. til lækk-
unar höfuðstóls verðtryggðra lána og 8 ma.kr. vegna áfallinna vaxta
og verðbóta, uppgreiðsluákvæða skuldabréfa og mismunar markaðs-
og nafnvirðis lánanna. Afganginn eða 3 ma.kr. á ári (samtals 12 ma.kr.
á fjórum árum) á að nota til að tryggja fulla fjármögnun aðgerðarinnar.
Þar af eru 1,8 ma.kr. til að mæta áætluðu tekjutapi ríkissjóðs vegna
hækkunar framlags í séreignarlífeyrissparnað úr 2% í 4% á þessu ári
og 2 ma.kr. vegna almenns kostnaðar við framkvæmd aðgerðarinnar.
Afganginum, 8,2 ma.kr., er t.d. ætlað að mæta kostnaði Íbúðalána-
sjóðs vegna hraðari uppgreiðslu lána og öðrum ófyrirséðum kostnaði
sem af aðgerðinni gæti hlotist.
Áætlað er að tekjur af bankaskattinum sjálfum verði hins vegar
meiri eða 38,5 ma.kr. á ári (154 ma.kr. á fjögurra ára tímabili). Þeir 62
ma.kr. umfram þá 92 ma.kr. sem tengjast skuldaaðgerðinni eru hluti
af almennri tekjuöflun ríkissjóðs og tengjast ekki þeirri aðgerð sem hér
er fjallað um.
Gert er ráð fyrir að 36 ma.kr. af 154 ma.kr. bankaskattinum komi
frá starfandi fjármálafyrirtækjum en að lunginn af fjárhæðinni eða 118
ma.kr. komi frá búum fallinna fjármálafyrirtækja (mynd 3). Því má ætla
að u.þ.b. 70 ma.kr. af þeim 92 ma.kr. sem ætlað er að nota til að fjár-
magna skuldaaðgerðina komi frá föllnum fjármálafyrirtækjum.
Efnahagsleg áhrif aðgerðarinnar: almennt um einstaka áhrifaþætti
Skuldaaðgerðin hefur þau áhrif að hreinn auður heimila eykst. Greiðslu-
byrði lána minnkar einnig og tekjur heimila aukast. Aðgerðin gerir það
einnig að verkum að laust fé í umferð eykst og launakostnaður at-
vinnurekenda hækkar sem nemur mótframlagi þeirra í lífeyrissparnað
vegna aukinnar notkunar launafólks á séreignarlífeyrissparnaði. Hér á
eftir verður fyrst fjallað sérstaklega um hvern þessara áhrifaþátta en
síðan verður fjallað um heildaráhrif aðgerðarinnar á efnahagsumsvif
og verðbólgu. Sýnt er mat á áhrifum aðgerðanna á helstu efnahags-
4. Byggt er á tölum Hagstofu Íslands fyrir fyrstu þrjá fjórðunga ársins 2013 en spá Seðla-
bankans í Peningamálum 2014/1 fyrir síðasta fjórðunginn.
5. Hægt er að bera saman umfang þessarar aðgerðar við umfang skuldalækkunarinnar í
kjölfar dóma um ólögmæti gengistryggðra lána og ýmissa aðgerða til lækkunar skulda á
árunum 2010-2013 sem fjallað er um í rammagrein IV-1 í Peningamálum 2013/2.
1. Miðað er við landsframleiðslutölur árstíðarleiðréttar af Seðlabankanum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af VLF
Mynd 2
Skuldir heimila1
1. ársfj. 2004 - 3. ársfj. 2013
Verðtryggð lán
Óverðtryggð lán
Gengisbundin lán
Yfirdráttarlán og eignaleigusamningar
0
20
40
60
80
100
120
140
‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04
Heimildir: Fjármálaráðuneytið, Forsætisráðuneytið (2013),
Seðlabanki Íslands.
Ma.kr.
Mynd 3
Áætlaður bankaskattur
Skattur frá starfandi fjármálafyrirtækjum
Skattur frá föllnum fjármálafyrirtækjum
Bankaskattur vegna lækkunar húsnæðislána
Viðbótarbankaskattur tengdur skuldaaðgerðum
Bankaskattur ótengdur skuldaaðgerðum
0
20
40
60
80
100
120
140
160
RáðstöfunUppspretta
36
118
62
12
80