Peningamál - 21.05.2014, Blaðsíða 12

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
2
12
takmörkunar á aðgengi almennings að verðtryggðum lánum, er líklegt
að neikvæð áhrif þess síðarnefnda vegi þyngra, sérstaklega á næsta
ári (mynd I­20). Vöxtur innlendrar eftirspurnar yrði þá hægari en í
grunnspánni og hagvöxtur minni.
Slakinn í þjóðarbúskapnum
Samkvæmt grunnspánni er slakinn í þjóðarbúskapnum að verulegu
leyti horfinn. Því er spáð að á þessu ári myndist framleiðsluspenna
sem að öðru óbreyttu mun valda því að verðbólguþrýstingur eykst
á ný. Um þetta mat ríkir auðvitað óvissa (sjá umfjöllun í rammagrein
IV­1 í Peningamálum 2011/4 og IV­2 í Peningamálum 2013/4).
Þær vísbendingar sem Seðlabankinn horfir á við mat á framleiðslu­
spennu benda þó allar til þess að slakinn sé nánast horfinn eða hafi
breyst í spennu (mynd I­21). Þannig gefur mat á jafnvægisatvinnu­
leysi til kynna að slakinn sé þegar horfinn (sjá rammagrein VI­1 í
Peningamálum 2013/4) og útlit er fyrir að hlutfall launa í þáttatekjum
fari upp fyrir langtímameðaltal sitt í ár. Svör forráðamanna fyrirtækja
um hvort starfsemi þeirra sé nærri fullri framleiðslugetu og hversu
auðvelt þeir eiga með að bæta við sig starfsfólki benda hins vegar
til þess að enn sé einhver slaki fyrir hendi þótt hann fari minnkandi.
Hið sama má segja þegar horft er til nýlegs mats OECD á slakanum í
þjóðarbúskapnum.
Verðbólguhorfur
Allir þeir óvissuþættir sem lýst er hér að ofan skapa óvissu varðandi
verðbólguhorfur. Verði t.d. gengi krónunnar lægra eða launahækkanir
meiri en í grunnspánni er hætta á að verðbólguhorfur grunnspárinnar
eða forsendan um það vaxtastig Seðlabankans sem dugir til að tryggja
hjöðnun verðbólgu í markmið séu of bjartsýnar.5 Það sama á við ef
grunnspáin ofmetur slakann í þjóðarbúskapnum. Hætta á vanmati
undirliggjandi verðbólguþrýstings er jafnframt meiri en ella í ljósi þess
hve illa hefur tekist að skapa langtímaverðbólguvæntingum trausta
kjölfestu. Sé krafturinn í innlendri eftirspurn aftur á móti ofmetinn eða
alþjóðlegur hagvöxtur minni en gert er ráð fyrir gætu efnahagsumsvif
orðið hægari hér á landi og verðbólguþrýstingur því minni. Hið sama á
við ef hægari alþjóðlegur efnahagsbati hefur einnig í för með sér meiri
lækkanir alþjóðlegs hrávöru­ og olíuverðs, a.m.k. að svo miklu leyti
sem gengi krónunnar gæfi ekki eftir.
Verðbólguhorfur eru því sem fyrr óvissar. Til að endurspegla
þessa óvissu sýnir mynd I­22 verðbólguhorfur samkvæmt grunnspá
með mati á óvissubili spárinnar. Myndin sýnir mat á líkindadreifingu
spárinnar, þ.e. þau bil sem metin eru 50%, 75% og 90% líkur á að
verðbólga verði innan á spátímanum (sjá viðauka 3 í Peningamálum
2005/1 þar sem aðferðafræðinni í þessum útreikningum er lýst). Talið
er að óvissan sé svipuð og í febrúarspá bankans en að heldur meiri
líkur séu á að verðbólgu sé vanspáð á seinni hluta spátímans en að
henni sé ofspáð.
5. Grunnspáin byggist á því að peningastefnunni sé beitt þannig að tryggt sé að verðbólga leiti
aftur í markmið þegar líður á spátímann.
1. Efri og neðri mörk áhrifanna endurspegla samanlögð áhrif óvissubils
áhrifa skuldalækkunar sem fjallað er um í viðauka 2 í Peningamálum
2014/1 og óvissubils áhrifa banns við 40 ára verðtryggðum jafngreiðslu-
lánum sem fjallað er um í rammagrein V-1 í Fjármálastöðugleika 2014/1.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd I-20
Óvissa um þróun einkaneyslu vegna áhrifa
skuldalækkunar og takmarkana á framboði
verðtryggðra lána
Grunnspá PM 2014/2
Bil efri og neðri marka mögulegra áhrifa1
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
2013 2014 2015 2016
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd I-22
Verðbólguspá og óvissumat
PM 2014/2
Verðbólgumarkmið
50% líkindabil
75% líkindabil
90% líkindabil
0
1
2
3
4
5
6
7
2012 2013 2014 2015 2016 ‘17
1. Tveir mælikvarðar á fráviki atvinnuleysis frá jafnvægisatvinnuleysi (sjá
rammagrein VI-1 í PM 2013/4), mati á getu fyrirtækja til að mæta óvæntri
framleiðsluaukningu og hvort þau búa við skort á starfsfólki, hlutfalli launa
af vergum þáttatekjum og mati OECD á framleiðsluspennu á Íslandi. Við
matið á bilinu eru allar stærðirnar endurskalaðar þannig að þær hafi sama
meðaltal og staðalfrávik og metna framleiðsluspennan.
Heimildir: Capacent Gallup, Hagstofa Íslands, OECD, Seðlabanki Íslands.
% af framleiðslugetu
Mynd I-21
Mismunandi mat á framleiðsluspennu
2000-2015
PM 2014/2
Mat OECD
Efri og neðri mörk vísbendinga um framleiðsluspennu1
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014