Peningamál - 21.05.2014, Blaðsíða 44

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
2
44
Gert ráð fyrir umtalsvert meiri hagvexti á þessu ári en í
febrúarspá bankans
Útlit er fyrir umtalsvert meiri hagvöxt á þessu ári en áður hefur verið
spáð. Á fyrsta ársfjórðungi er búist við að hagvöxturinn nemi 4,1% frá
sama tíma fyrra árs og 4,3% á fyrri helmingi ársins (mynd IV­14). Talið
er að hagvöxtur á seinni hluta ársins verði nokkru hægari og að á árinu
í heild verði hann 3,7%, sem er um einni prósentu meiri vöxtur en í
febrúarspánni. Skýrist munurinn fyrst og fremst af bættum horfum
um fjárfestingu í ár. Á næsta ári er spáð 3,9% hagvexti, sem er áþekkt
því sem spáð var í febrúar. Á árinu 2016 er gert ráð fyrir að nokkuð
hægi á hagvexti á ný þegar dregur úr vexti innlendrar eftirspurnar eftir
mikinn vöxt árin á undan. Gangi spáin eftir verður meðalhagvöxtur
á spátímabilinu 3,4% samanborið við 2,7% meðalhagvöxt á síðustu
þrjátíu árum. Það er einnig töluvert umfram 2,2% meðalhagvöxt
meðal helstu viðskiptalanda Íslands (mynd IV­15).
Hagvöxtur á spátímanum drifinn af vexti innlendrar eftirspurnar
Eins og rakið er að ofan voru utanríkisviðskipti megindrifkraftur hag­
vaxtar á síðasta ári ólíkt því sem var á fyrri stigum efnahagsbatans
þegar innlend eftirspurn einkaaðila lagði mest til batans. Á þessu ári
er hins vegar gert ráð fyrir að innlendir eftirspurnarliðir standi fyrir
hagvextinum á nýjan leik (mynd IV­16). Frá síðustu spá bankans er
það helst framlag atvinnuvegafjárfestingar sem breytist en þar að auki
er spáð umtalsverðum vexti einkaneyslu. Samanlagt mun lunginn af
hagvexti í ár og á næstu tveimur árum koma frá einkaneyslu og fjár­
festingu, en framlag opinberra útgjalda verður lítið og framlag utan­
ríkisviðskipta neikvætt eins og áður hefur komið fram.
Framleiðsluslakinn nánast horfinn og spenna myndast um mitt
þetta ár
Eins og áður hefur verið fjallað um í Peningamálum er jafnan mikil
óvissa um mat á framleiðslugetu þjóðarbúskaparins og á það sérstak­
lega við í kjölfar fjármálakreppna. Hins vegar hefur framleiðsluslakinn
sem myndaðist í kjölfar fjármálakreppunnar sem skall á árið 2008
minnkað hratt á undanförnum ársfjórðungum og er annaðhvort horf­
inn eða við það að hverfa (sjá einnig umfjöllun í kafla I). Bæði benda
ýmsar vísbendingar um framleiðsluspennu til þess að sú sé raunin, auk
þess sem ólíklegt er að framleiðslugetan hafi náð að halda í við öran
hagvöxt undanfarinna ársfjórðunga. Vísbendingar af vinnumarkaði
benda í sömu átt (sjá kafla VI). Þannig hefur launahlutfallið hækkað
og er komið nálægt sögulegu meðaltali sínu og atvinnuleysi hefur
minnkað og gæti verið komið niður fyrir jafnvægisstig atvinnuleysis.
Þá sýnir hlutfall fjármagnsstofnsins af landsframleiðslunni að nýting
fjármagnsstofnsins hélt áfram að aukast á síðasta ári en hún minnkaði
umtalsvert í kjölfar fjármálakreppunnar. Vísbendingar úr könnun
Capacent Gallup meðal forráðamanna stærstu fyrirtækja landsins
gætu hins vegar bent til þess að einhver slaki sé enn fyrir hendi en að
hann sé að hverfa (mynd IV­17).
Talið er að framleiðsluslakinn hafi verið ½% af framleiðslugetu
í fyrra og minnkað um 1½ prósentu frá árinu 2012 (mynd IV­18).
Slakinn er talinn munu snúast í lítils háttar spennu á miðju þessu ári
sem heldur áfram að aukast á árinu í takt við minnkandi atvinnuleysi.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-16
Hagvöxtur og framlag undirliða 2010-20161
1. Grunnspá Seðlabankans 2014-2016.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Einkaneysla
Samneysla
Fjármunamyndun
-6
-4
-2
0
2
4
6
2016201520142013201220112010
Birgðabreytingar
Utanríkisviðskipti
Landsframleiðsla
Mynd IV-17
Vísbendingar um notkun framleiðsluþátta
og þróun framleiðsluspennu1
1. Samkvæmt viðhorfskönnun Capacent Gallup meðal 400 stærstu fyrir-
tækja landsins. Tvisvar á ári er spurt um hvort starfsemi sé nærri eða um-
fram framleiðslugetu. Ársfjórðungsleg gögn eru fengin með línulegri brúun
(e. interpolation). Framleiðsluspenna er mat Seðlabankans.
Heimildir: Capacent Gallup, Seðlabanki Íslands.
% af framleiðslugetu
Fyrirtæki með starfsemi nærri eða umfram hámarks-
framleiðslugetu (h. ás)
Fyrirtæki sem búa við skort á starfsfólki (h. ás)
Framleiðsluspenna (v. ás)
Frávik frá meðaltali
frá 2006 (prósentur)
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
20132012201120102009200820072006
Mynd IV-18
Framleiðsluspenna og atvinnuleysi 1990-20161
1. Grunnspá Seðlabankans 2014-2016.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
% af framleiðslugetu
Framleiðsluspenna (v. ás)
Atvinnuleysi (h. ás, andhverfur kvarði)
% af vinnuafli
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
‘90 ‘92 ‘94 ‘96 ‘98 ‘00 ‘02 ‘04 ‘06 ‘08 ‘10 ‘12 ‘14 ‘16