Peningamál - 21.05.2014, Blaðsíða 51

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
2
51
öllum fjórum flokkunum en félagslegum bótum var hlíft á Íslandi.
Umfang niðurskurðar á frumútgjöldum hér á landi var svipað og í
Bretlandi, Bandaríkjunum, Spáni og Portúgal en í þessum löndum var
jafnvel bætt í félagslegar bætur.
Endurskoðun laga um fjárreiður ríkisins, nr. 88/1997, hefur verið
á dagskrá um nokkurt skeið. Við framkvæmd efnahagsáætlunar
stjórn valda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins kom í ljós að bæta þyrfti
laga umgjörðina og var leitað til sjóðsins vorið 2011 um að hann
gerði tæknilega úttekt á umgjörð opinberra fjármála hér á landi og
setti fram ábendingar og hugmyndir um úrbætur.
Lög um fjárreiður ríkisins tóku gildi árið 1997 en fram til þess
hafði löggjöf um þetta efni verið brotakennd. Með lögunum var í
fyrsta sinn sett heildarlöggjöf um fjárreiður ríkisins, þ.m.t. fjárlaga­
gerð, framkvæmd fjárlaga, ríkisreikning, lántökur ríkissjóðs og reikn­
ings skil. Þannig voru gerðar umtalsverðar breytingar á framsetningu
frumvarps til fjárlaga: t.d var mælt svo fyrir að fjárlög skyldu sett
fram á rekstrargrunni í stað greiðslugrunns.
Lagaumgjörð um fjármál sveitarstjórnarstigsins hefur einnig
verið betrumbætt eftir að fjármálakreppan skall á. Ný sveitarstjórnar­
lög (nr. 138/2011) tóku gildi 1. janúar 2012 og tiltóku þau strangari
fjármálareglur, samstarf um efnahagsmál og eftirlit. Þar er mælt fyrir
um tvær fjármálareglur: jafnvægi skal vera á milli samanlagðra tekna
og útgjalda A­ og B­hluta samstæðu sveitarfélaga á hverju þriggja
ára tímabili og skuldir og skuldbindingar samstæðunnar verða tak­
markaðar við 150% af tekjum.

Heildstæð umgjörð um opinber fjármál
Það frumvarp til laga um opinber fjármál sem nú liggur fyrir Al­
þingi felur í sér heildstæða umgjörð um opinber fjármál sem hefur
víðfeðmara gildissvið en gildandi fjárreiðulög. Lögin eiga að ná til
opinberra aðila í heild sinni en þar er átt við alla þá aðila sem fara
með ríkis­ og sveitarstjórnarvald auk fyrirtækja sem eru að hálfu eða
meirihluta í eigu ríkis eða sveitarfélaga. Ráðherra er ætlað að tryggja
formlegt og reglubundið samráð við Samband íslenskra sveitarfélaga
um mótun fjármálastefnu og ­áætlunar.
Skýrari stefnumörkun í opinberum fjármálum
Grunngildi stefnumörkunar eru skilgreind sem sjálfbærni, varfærni,
stöðugleiki, festa og gagnsæi. Þessi grunngildi fela í sér áherslur og
viðmið sem auðveldlega geta orðið haldlítil og of almenn í reynd
en þau geta engu að síður öðlast lögmæti í útfærslu löggjafar t.d. í
formi sértækra fjármálareglna.
Mörkun fjármálastefnunnar felur í sér að nýkjörin ríkisstjórn
móti fjármálastefnu til a.m.k. fimm ára sem nái til bæði ríkis og
sveitar félaga. Í fjármálastefnunni skal megináhersla vera á hið opin­
bera, þ.e.a.s. A­hluta ríkissjóðs og sveitarfélaga en einnig skulu sett
fram markmið um umfang, afkomu og þróun efnahags opinberra
aðila í heild (A­, B­ og C­hluta ríkissjóðs og A­ og B­hluta sveitar­
félaga). Fjármálastefnan skal taka mið af mun fleiri skilyrðum en
langtímaáætlun samkvæmt gildandi lögum en samkvæmt þeim skal
langtímaáætlun í ríkisfjármálum ná til þriggja ára eftir næsta fjár­
hagsár. Henni eru hins vegar ekki sett skýr skilyrði og gæti hún þess
vegna verið einfaldur framreikningur en ekki t.d. stefnumarkandi
fjármálaferill (e. Fiscal path). Mörkun stefnumarkandi fjármálaferils
er hins vegar hornsteinninn í frumvarpinu nú og helsta fjármálaregl­
an. Fjármálareglan lýtur að verklagi við gerð fjármálastefnu og felur
í sér að bundið er í löggjöf svokölluð ferlimiðuð fjármálaregla (e.
Procedural fiscal rule). Samkvæmt henni skulu stjórnvöld fylgja skýru
Rammagrein V­1
Frumvarp til laga
um endurbætur á
framkvæmd opinberra
fjármála