Peningamál - 05.11.2014, Blaðsíða 31

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
4
31
INNLENT RAUNHAGKERFI
mælikvarða hlutastarfa og var hlutfallið komið nokkuð undir sitt sögu-
lega meðaltal. Á mælikvarða hlutfalls starfandi, meðalvinnustunda og
atvinnuleysis dró hins vegar lítillega úr slaka á vinnumarkaði á fyrstu
þremur fjórðungum ársins miðað við sama tíma í fyrra en þeir eru enn
undir sögulegu meðaltali sínu. Þessar niðurstöður benda til þess að
enn gæti verið eitthvert svigrúm til að auka eftirspurn eftir vinnuafli án
þess að það skapi verulegan þrýsting á laun þótt það fari minnkandi.
Eins og kemur fram hér á eftir telja atvinnurekendur heldur erfiðara
að bregðast við skorti á starfsfólki en verið hefur að undanförnu. Þeir
telja þó að svigrúm sé til staðar enda virðast þeir geta flutt inn vinnuafl
þegar þörf er á eins og sjá má á því að fjölgun aðfluttra umfram brott-
flutta að undanförnu stafar eingöngu af fjölgun erlendra ríkisborgara.
Vandi að para saman framboð og eftirspurn á vinnumarkaði?
Atvinnuleysi virðist enn vera yfir jafnvægisgildi sínu sem er metið á
bilinu 4½-5% en heldur hefur hægt á hjöðnun þess eftir því sem það
hefur færst nær jafnvægisgildinu. Hægari hjöðnun atvinnuleysis gæti
verið vísbending um að einhver vandkvæði séu á pörun milli fram-
boðs og eftirspurnar á vinnumarkaði. Tölur um atvinnuleysi eftir lengd
benda þó ekki til að fólk festist í atvinnuleysi þar sem langtímaatvinnu-
leysi hefur minnkað í takt við hjöðnun atvinnuleysis (mynd IV-21).
Ennfremur virðist inn- og útflæði á atvinnuleysisskrá vera nokkuð jafnt
eins og sjá má á því að atvinnuleysi þeirra sem hafa verið án atvinnu
í sex mánuði og upp í ár hefur verið nokkuð stöðugt. Hins vegar gæti
þróun atvinnuleysis meðal háskólamenntaðra bent til vandkvæða við
pörun á vinnumarkaði en atvinnuleysi þeirra jókst í fyrra á sama tíma
og það minnkaði á meðal annarra menntunarhópa. Aukið atvinnuleysi
háskólamenntaðra þrátt fyrir fjölgun starfa má líklega rekja til tveggja
þátta: annars vegar að mörg þeirra starfa sem hafa skapast að undan-
förnu hafa verið í greinum þar sem þörf er á minni menntun en það
rímar einnig ágætlega við innflutning á vinnuafli að undanförnu og
þá þróun sem sjá má í samsetningu landsframleiðslunnar þar sem
ferðaþjónusta hefur aukist mikið. Hin skýringin er að sá mikli fjöldi
sem fór í háskólanám eftir fall bankanna hafi verið að koma inn á
vinnumarkaðinn og eigi erfitt með að finna störf við hæfi.
Lítill framleiðnivöxtur
Framleiðnivöxtur hefur verið tiltölulega hægur eftir að efnahagsbatinn
hófst árið 2010 enda hefur heildarvinnustundum fjölgað í takt við
aukningu landsframleiðslunnar og meira en svo í fyrra (mynd IV-22).
Þetta er nokkru hægari framleiðnibati en á fyrri bataskeiðum en í takt
við reynslu flestra annarra þróaðra ríkja í kjölfar fjármálakreppunnar.
Skýringin er líklega einnig áþekk: hægur vöxtur eftirspurnar og mikil
skuldsetning fyrirtækja sem hvort tveggja veldur því að fjárfesting
fyrirtækja hefur verið lítil í kjölfar kreppunnar og er enn. Annað sem
gæti skipt máli hér á landi er að samsetning framleiðslunnar hafi breyst
þannig að vægi greina þar sem framleiðni er minni hafi aukist. Það
kemur hins vegar nokkuð á óvart að framleiðni aukist hægt vegna
mikillar fjölgunar heildarvinnustunda í ljósi þess að raunlaun hafa
hækkað töluvert frá því að þau urðu lægst um mitt ár 2010. Spáð
er heldur hægari framleiðniaukningu í ár en í ágúst þrátt fyrir heldur
-2
-1
0
1
1. Margfaldað með -1 til að neikvætt frávik frá meðaltali sýni spennu.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd IV-20
Mælikvarðar fyrir spennu á vinnumarkaði
fyrstu þrjá ársfjórðunga ársins
Frávik frá meðaltali áranna 2003-2014 mælt í
fjölda staðalfrávika
2014 2013 2012
Atvinnuþátttaka
Árstíðarleiðrétt atvinnuleysi (VMK)1
Meðal-
vinnu-
stundir
Hlutfall starfandi
Hlutfall
fjölda
í hluta-
starfi af
fjölda
starfandi1
1. Ársmeðaltal fyrir árið 2014 byggist á grunnspá PM 2014/4.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-22
Framleiðni vinnuafls og framlag undirliða
2005-20141
Fjöldi starfandi (andhverfar tölur)
Meðalvinnustundir (andhverfar tölur)
Hagvöxtur
Framleiðni (VLF í hlutfalli af heildarvinnustundum)
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05
Mynd IV-21
Atvinnuleysi eftir lengd1
1. ársfj. 2003 - 3. ársfj. 2014
% af mannafla
Alls
Minna en 6 mánuðir
6-12 mánuðir
Meira en 12 mánuðir
1. Árstíðarleiðrétt.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03