Peningamál - 05.11.2014, Blaðsíða 35

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
4
35
VERÐBÓLGA
Verðbólguþrýstingur frá vinnumarkaði kann að vera vanmetinn
Hagstofa Íslands birti í september sl. endurskoðaðar tölur um launa-
kostnað á grundvelli þjóðhagsreikninga fyrir árin 2007-2013. Venju
samkvæmt breytast tölur þjóðhagsreikninga fyrir laun og launatengd
gjöld nokkuð við endurskoðun en að þessu sinni voru einnig teknir
upp nýir staðlar og aðrar endurbætur gerðar (sjá rammagrein 1).
Endurskoðunin sýnir að laun á ársverk voru að meðaltali svipuð á
þessum árum en áhrif endurskoðunarinnar eru nokkuð misjöfn eftir
árum. Þannig var hækkun launa á ársverk milli ára í fyrra 1 prósentu
minni en áður var gert ráð fyrir eða 3,5%. Hlutfall launakostnaðar
(þ.e. launa og launatengdra gjalda) af vergum þáttatekjum breyttist
einnig (mynd V-8). Hlutfallið hækkaði lítillega meira í fyrra en fyrri
tölur höfðu bent til og var aðeins rúmri hálfri prósentu undir sögulegu
meðaltali sínu og gangi spáin sem hér er birt eftir, yrði það tæplega
prósentu yfir sögulegu meðaltali á þessu ári.3
Á þriðja fjórðungi ársins hafði launavísitalan hækkað um 5,1%
frá því að gerð kjarasamninga stóð yfir á síðasta ársfjórðungi í fyrra
og þar sem verðbólga hefur hjaðnað á sama tíma hefur kaupmáttur
launa einnig aukist töluvert eða um 3,7%. Samkvæmt launavísitölunni
voru launahækkanir lítillega meiri á þriðja fjórðungi ársins en gert
var ráð fyrir í síðustu spá bankans. Einnig virðast kröfur frá ýmsum
hópum á vinnumarkaði um meiri hækkanir en almennt var samið
um síðast færast í aukana. Því er nú spáð heldur meiri hækkun launa
á spátímabilinu en gert var í ágúst þótt áfram sé gert ráð fyrir að
gerður verði framhlaðinn þriggja ára samningur í upphafi næsta árs á
svipuðum nótum og samið var um í desember 2013. Það kann þó að
vera bjartsýni í ljósi þess að framleiðsluslakinn er við það að hverfa og
gert er ráð fyrir að hlutfall launakostnaðar af vergum þáttatekjum nái
sögulegu meðaltali í ár. Verðbólguþrýstingur frá vinnumarkaði kann
því að vera vanmetinn í spá bankans.
Vegna endurskoðunar á launum og launatengdum gjöldum
hef ur launakostnaður á framleidda einingu vaxið lítillega minna að
meðal tali á undanförnum árum en endurskoðun á hagvexti hefur
einnig haft áhrif á sögulega framleiðniþróun (sjá umfjöllun i kafla IV).
Gert er ráð fyrir að launakostnaður á framleidda einingu aukist svipað
í ár og búist var við í ágústspánni eða um tæplega 5% þar sem minni
framleiðnivöxtur vegur upp á móti minni hækkun launa (mynd V-9).
Horfur eru á meiri vexti en spáð var í ágúst á næstu tveimur árum
þegar meiri launahækkanir og hægari framleiðnivöxtur leggjast á sömu
sveif. Gangi spáin eftir verður vöxtur launakostnaðar á framleidda
einingu hins vegar orðinn í takt við verðbólgumarkmiðið árið 2017.
Verðbólguvæntingar
Skammtímaverðbólguvæntingar hafa lækkað á flesta
mælikvarða …
Árangur hefur náðst að undanförnu við það að koma böndum á
verð bólgu. Varanleiki þess er að töluverðu leyti háður því hvernig
verð bólguvæntingar þróast. Vísbendingar eru um að skammtíma-
3. Nýjar tölur sýna að launahlutfallið lækkar nokkuð og fer tuttugu ára sögulegt meðaltal þess
úr rúmlega 63% í 60,4%. Sjá umfjöllun um nýlega þróun launahlutfallsins í rammagrein 1
og kafla VI í Peningamálum 2014/2.
1. Framleiðniaukning kemur fram sem neikvætt framlag til hækkunar á
launakostnaði á framleidda einingu. Grunnspá Seðlabankans 2014-2017.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd V-9
Launakostnaður á framleidda einingu
og framlag undirliða 2008-20171
Breyting frá fyrra ári (%)
Nafnlaun
Launakostnaður annar en laun
Framleiðni
Launakostnaður á framleidda einingu
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
‘17‘16‘15‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08
1. 20 ára meðaltal er 60,4% (1997 grunnur). Ársmeðaltal fyrir árið 2014
byggist á grunnspá PM 2014/4.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd V-8
Hlutfall launa og launatengdra gjalda af
vergum þáttatekjum 1995-20141
% af vergum þáttatekjum
Frávik frá 20 ára
meðaltali (prósentur)
Frávik frá 20 ára meðaltali (h. ás)
Launahlutfall (v. ás)
52
54
56
58
60
62
64
66
68
70
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
‘13‘11‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95
Mynd V-7
Innlend og innflutt verðbólga1
Janúar 2011 - október 2014
12 mánaða breyting (%)
Vísitala neysluverðs
Innflutt verðlag (34%)
Innlent verðlag utan húsnæðis (43%)
Húsnæði (23%)
Verðbólgumarkmið
1. Innflutt verðbólga er nálguð með innfluttri mat- og drykkjarvöru,
verði nýrra bíla og varahluta, bensíns og annarrar innfluttrar vöru.
Innlend verðbólga er nálguð með verði innlendrar vöru og verði
almennrar og opinberrar þjónustu. Tölur í svigum sýna núverandi vægi
viðkomandi liða í vísitölu neysluverðs.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-4
-2
0
2
4
6
8
10
2014201320122011