Málfregnir - 01.05.1997, Blaðsíða 3

landið og tungan skapi okkur helst sérstöðu
í samfélagi þjóðanna. Töpum við þessum
sérkennum, mun ekki líða á löngu þar til við
glötum viljanum til þeirrar baráttu sem
hefur á ótrúlega skömmum tíma breytt
íslenska þjóðfélaginu úr bændasamfélagi í
háþróað og auðugt þekkingar-, þjónustu- og
iðnaðarsamfélag án þess að menningar-
arfleifð okkar hafi lotið í lægra haldi fyrir
erlendum menningarstraumum.
Um það er ekki deilt að þekking á erlend-
um tungumálum er mikilvægari en áður við
nýjar alþjóðlegar aðstæður og með meiri
áherslu á arðbær störf byggð á rannsóknum
og vísindum. Rækt við móðurmálið er hins
vegar forsenda þess að menn geti tileinkað
sér aðrar tungur.
Ég gæti þannig fært mörg fleiri rök fyrir
því að við efnum til dags íslenskrar tungu.
Hér hef ég kosið að nefna þau sem snerta
átök þjóðarinnar í samtímanum. Hinu hef ég
sleppt sem lýtur beint að rækt við menn-
ingararfinn. Lít ég þannig á að skyldan við
hann sé okkur í blóð borin. Við vitum öll að
án tungunnar hverfur íslenska þjóðin inn í
stærra samfélag eins og Fjölnismenn töldu á
sínum tíma. Raunar blasir við að það yrði
inn í hinn enskumælandi heim því að
Norður-Atlantshafið, sem umlykur okkur, er
menningarlegt yfírráðasvæði hinna öflugu
enskumælandi nágranna okkar í austri og
vestri.
Ég tel hin fjölbreyttu og ánægjulegu
viðbrögð, sem dagur íslenskrar tungu hefur
vakið, til marks um að Islendingar vilji
eindregið leggja rækt við móðurmál sitt. Sá
vilji ræður úrslitum um lok þeirrar ferðar
sem við hefjum hér í dag.
A vegum menntamálaráðuneytisins hefur
verið leitast við að undirbúa daginn með því
að virkja sem flesta. Dagur íslenskrar tungu
er ekki minningardagur heldur tilefni til að
gera betur, huga að nýjum leiðum til að
vekja áhuga á gildi þess að tala og rita
íslensku.
Vil ég á þessari stundu þakka þeim sem
hafa annast skipulag átaksins í tengslum við
daginn. Fól ég það starf sérstakri fram-
kvæmdastjóm en í henni sitja Kristján Áma-
son prófessor, formaður íslenskrar mál-
nefndar, Njörður R Njarðvík prófessor,
Olafur Oddsson menntaskólakennari, Sig-
mundur Ernir Rúnarsson fréttamaður og
Þorgeir Olafsson, deildarsérfræðingur í
menntamálaráðuneytinu, sem jafnframt er
formaður stjómarinnar. Jónmundur Guð-
marsson deildarsérfræðingur hefur verið
verkefnisstjóri hennar.
Strax og fréttir bámst af því fyrir ári að
ríkisstjómin hefði fallist á tillögu mína, kom
ífam víðtækur áhugi á málinu. Meðal þeirra
sem sögðust að eigin frumkvæði vilja leggja
málstaðnum lið var íslandsbanki, sem veitir
fjárstyrk er ákveðið var að rynni til einstak-
lings sem að mati framkvæmdastjómar hefði
með sérstökum hætti lagt tungunni lið með
störfum sínum og annarri viðleitni. Verðlaun
Jónasar Hallgrímssonar verða veitt í fyrsta
skipti hér á eftir og vil ég þakka bankanum
þennan stórhug og stuðning við framtakið,
var fmmkvæði hans hvatning öllum sem að
undirbúningnum komu.
Tilefni þessarar samkomu okkar hér í dag
er einmitt að heiðra þá sem hafa lagt tung-
unni lið. Athöfnin hér í Listasafni Islands er
einungis einn þáttur af mörgum sem tengjast
þessum degi. Fjölbreytnin á að stuðla að því
að vekja sem flesta til umhugsunar um
móðurmálið. í dag og undanfama daga hefur
verið bryddað upp á ýmsu sem tengist tung-
unni. Raunvemlegt átak byggist á þátttöku
margra aðila sem spanna meginsvið þjóðlífs-
ins. Framkvæmdastjóm dagsins lagði höfuð-
áherslu á ffjálsa þátttöku fyrirtækja, stofn-
ana, samtaka og félaga, leit hún raunar
fremur á sig sem umsjónarmann en stjóm-
anda. Vil ég hér með þakka öllum sem með
fmmkvæði, áhuga og góðum vilja hafa lagt
málinu lið. Vöna ég að strax á fyrsta degi
íslenskrar tungu hafi tekist að renna styrkum
stoðum undir framtakið á komandi ámm.
Hverjum degi þarf að velja sitt þema og
tryggja þannig innra samræmi þessa lang-
tímaverkefnis. Slíku þema er ætlað að vera
3