Skírnir - 01.01.1942, Síða 129

Skírnir
Guðmundur góði í þjóðtrú íslendinga
127
Reyndu menn að slökkva hann, en svo mikill gangur var
orðinn að eldinum áður, að hann æstist við vatnsburðinn.
Brandur biskup fór til kirkju með alla heimamenn, skrýdd-
ist, tók bagal sinn og vígt vatn og gekk til eldsins með
heilaga dóma, en hann lægðist eigi. Var þá tekið vatn Guð-
mundar prests Arasonar og slokknaði þegar allur eldur-
inn.74) Áður var getið um það, er heimamenn í Hvammi f
Hvammssveit höfðu vatnið fyrir ljósmeti, og austur í
Hornafirði kveiktu menn eitt sinn eld með því.75) Fátæk-
lingum gafst og vel að nota það í mat. Drýgði það hann
furðulega og bætti.70)
Höfundur Miðsögunnar kemst svo að orði um brunn-
vígslur biskups: „Urðu þar mikil tákn af því síðan, með-
an menn höfðu trú til at njóta, með guðs miskunn, en nú
er því eytt, sem mörgum öðrum góðum hlutum, af ótrú
manna ok ofmetnaði ok öfund þeirri, er þeir höfðu, er eigi
voru slíkt verðir at þiggja af guði, fyrir syndum sínum
ok af elsku heimsins ok eigingirni veraldlegra hluta“.77)
Er þetta ritað eftir daga Guðmundar og er ljóst, að höf-
undurinn telur trúna á brunna hans þá vera farna að
dofna. Gögn eru fyrir því, að sjálfir biskuparnir reyndu
að eyða þessari trú. Þess er getið, að brunnur sá, er Guð-
mundur vígði á Keldum á Rangárvöllum, hafi verið ónýtt-
ur að boði Árna biskups, líklega fremur Árna Þorláksson-
ar en Árna Helgasonar, og varð seinna að gera leit að hon-
um og grafa hann upp.78) En vatnið reyndist þá jafn
máttugt og fyrr, og svo hafði reynzt annars staðar, þar
sem menn óvirtu brunna hans. Á Reykhólum migu menn
í brunn hans honum til háðungar, „en þó batnaði eigi síðr
en áðr við þat vatn“, segir Lambkár ábóti.79)
Þessar sagnir sýna, hversu máttugar þjóðtrú 13. og 14.
aldar taldi vatnsvígslur Guðmundar biskups vera. í munn-
mælum síðari alda er trúin á helgi Gvendarbrunnanna ná-
lega horfin. Þó eimir þar lítils háttar eftir af henni. í
Grímsey var það fyrrum venja, að sækja vatn í brunninn
Brynhildi handa jóðsjúkum konum, þótt hann væri langt
frá bæ, og trúðu menn því, að það væri órækt til að greiða