Skírnir - 01.01.1966, Qupperneq 136

134
Magnús Már Lárusson
Skírnir
hegning laga. Frændsemisspell ið minna er ekki skilgreint,
en hefur vafalaust gerzt við samband karls og konu, sem
skyld eru í 3. og 4. lið, en innan marka hjúskapartálmana
algerra, sem eldri reglan fyrir 1217 setur í 5. lið. Varðaði
brot það fjörbaugsgarð.
Á líkan hátt skiptast sifjaspell í ið meira og ið minna. Sifja-
spell ið meira gerðist milli karls og konu tengdra í 2. lið og
varðaði skóggang, en sifjaspell ið minna tók til liða fjær 2.
og nær en í 5. lið og varðaði fjörbaugsgarð.
Með skyldleika í 6. og 7. lið og þar á milli frá 5. lið var
farið sem bannað væri að stofna til hjúskapar, en ekki sem
algera hjúskapartálmun, sem hefði i för með sér ógildingu
hjúskapar, ef upp kæmist. Bannið er fellt úr gildi með því
að inna af hendi vissar fjárgreiðslur.
Guðsifjaspell varðaði fjörbaugsgarð.
Þegar kveða skal upp úr um það, hvenær reglur þessar
hafi verið settar í lög, verður vandi á höndum. Sennilegast
eru ákvæðin eldri en Kristinn réttur forni. Hins vegar eru
þau vart eldri en setning stóls í Skálholti 1056. Þar að auki
rís sú spurning, hvort þau hafi varðveitzt í upprunalegri
mynd sinni.
Aðferð sú, sem notuð er til grundvallar frændsemistalinu,
sem nefnist germanskt-kanónístiskt tal, kemur þegar fram
hjá Pseudo-Isidor á 9. öld, þótt kirkjan noti þá tal Rómar-
réttarins, þ. e. að 7. gráða (liður) er í réttinum 14. Alexander
páfi II (1061—73) lögleiðir hina nýju aðferð eða computatio
canonica. Ef til vill má skoða lögleiðingu þá sem tímatakmark.
Þó er það öldungis óvíst, því að lögleiðingin er ekkert annað
en staðfesting á venju. Konrad Maurer furðar sig á því, að
ekki skuli tengdir vera lagðar að jöfnu við skyldleika. I því
birtist að vísu partíkúlarréttur, sem gæti stafað frá tilhliðrun
af nauðsyn, meðan réttarvitund væri að skapast. Um 6. og 7.
lið sem hjúskapartálmun virðist ekki hafa orðið full eining
meðal réttarfræðinganna, og það er ljóst, að Gratian (dáinn
fyrir 880) telur 6. og 7. liði einungis bannaða, en ekki
impedimenta, er ógilda hjúskap ab initio.
Því er hægt að hugsa sér að veita almenna undanþágu í