Skírnir - 01.01.1974, Page 17

SKÍRNIR
RÆÐA Á LISTAHÁTÍÐ 1974
15
Þessi frásögn af listahátíðinni í Hjarðarholti er hér rifjuð upp
til þess að minna á, að það voru ekki frumstæðir og listsnauðir
menn sem byggðu þetta land, heldur þvert á móti talsverðir fagur-
kerar og listdýrkendur í heiðnum dómi, og þeir létu eftir frjóan og
ræktaðan jarðveg, sem kristin kirkja tók í arf, þegar hófst hennar
langa hlutverk sem vettvangur og vígi menntar og listar í landinu.
Vel fer á því á sögulegu afmælisári, að við látum gengnar kynslóðir
forfeðranna njóta sannmælis. Það gerum við ekki alltaf. Við leggj-
um stundum óþarflega þunga áherslu á að þeir hafi niðurnítt landið.
Það er að vísu satt að nokkru marki, en sök er það ekki, nema ef
það er sök að þeir bjuggu við fremur frumstætt verkmenningarstig
í erfiðu landi og ólu allan aldur sinn áður en hugtökin mengun,
vistkreppa og landvernd voru fundin upp.
A sama hátt þykir mér það ekki af sanngirni mælt, þegar fyrri
menn eru taldir hafa verið sinnulausir í listrænum efnum og and-
snúnir listamönnum og jafnvel miskunnarlausir, og er þá stundum
gripið til ýkjusagna eins og þeirrar að þeir hafi látið Sigurð Breið-
fjörð falla úr hor í sjálfri Reykjavík um miðja 19. öld, að vísu
ekki af því að, heldur þrátt fyrir að hann orti betur en aðrir menn.
Slík einstök endemi sanna lítið, og ýmsum sleggjudómum, sem á
þeim eru reistir, þarf að áfrýja til æðri dómstóls staðbetri þekking-
ar. Það voru víst ekki listhatarar eða fyrirlítendur listamanna, sem
héldu listahátíð í Hjarðarholti um 974. Og ekki var hatursmaður
listar sá Guðmundur dýri, sem árið 1190 tók til sín Þorstein skrín-
smið í allsleysi og fékk honum bæði konu og staðfestu til þess að
hann mætti lifa og starfa, frægasti smiður, þ. e. listamaður, sinnar
tíðar á Islandi og gerði seinna skrín Þorláks biskups helga í Skál-
holti og fleiri listaverk þar fyrir Pál biskup Jónsson, sem virðist hafa
verið einna mestur mæringur eða fulltingismaður listamanna í sam-
anlagðri Islandssögunni, að Ragnari í Smára einum undanskildum.
Og ekki voru þeir fjandmenn listar þeir Hólamenn, sem fengu
Guðmund smið af Suðurlandi og skutu undir hann vildisjörðinni
Bjarnastaðahlíð til þess að hann fengi viðunandi hag til að auðga
Hólastað og stifti að listaverkum, sem eitt þeirra er skírnarsárinn
í Hóladómkirkju, ein af örfáum umtalsverðum steinsmíðum fyrri
tíðar á Islandi. Og ekki var óvinur lista sá Skúli prestur Magnússon,
sem ekki einasta lét Guðmund smið smíða forkunnargóðan predik-