Skírnir - 01.01.1974, Page 195
SKÍRNIR
EINAR OG GAUTUR
189
AS ráða teiknið er ei oss við hæfi;
en öllum mun sú rekkjan verða köld.
Vér spyrjum: Hver er arður þeirrar ævi,
sem átti þetta raunalega kvöld?
Með virðingu oss ber vorn gang að gera
að gröf hvers þess af landsins höfuðstétt,
sem vildi og kunni byrði sína að bera,
sem bjó - og vann af mætti gott og rétt.
Vér segjum blessun hvers þess dánardegi,
sem drýgði eftir föngum gagn vors lands;
að hafa verið þarfur - annað eigi -
er aðalsnafn í sögu látins manns.9
Vissulega er hér aðeins varðveitt brot úr ljóði, vissulega er það
skráð eftir minni, og að sjálfsögðu engin leið - né heldur ástæða
til — að setja á getur um hvernig sá hlutinn sem ekki er varðveittur,
hafi verið. Hitt verður raunar líka að viðurkennast að í þessu broti
er fátt sem minnir á þann Einar Benediktsson sem síðar varð. Hér
er fjallað á einfaldan og látlausan hátt um einfalda (en mikilvæga)
spurningu, sjálfan tilgang lífsins. Nú er það hins vegar svo, eins og
áður er sagt, að við vitum að einmitt um þessar mundir sat Einar
við að þýða „Pétur Gaut“. Bragarháttur eftirmælanna er hinn sami
og m. a. kemur fyrir í útfararræðu prestsins í 5. þætti leikritsins
(rímstaða er að vísu óregluleg þar). Vitað er einnig eftir öðrum
heimildum (m. a. frásögn Valgerðar Benediktsson) að Einar hafði
sérstakt dálæti á þessari ræðu, og þá er hreint ekki ósennilegt að
liann hafi hafið þýðingartilraun sína einmitt á henni. I lokagerð
þýðingarinnar er niðurlag ræðu prestsins þannig:
Já, hann var skammsýnn maður allan aldur
og utar sínum verkhring sá ei hót;
þau orð, sem áttu að hrífa hjartans rót,
þau hurfu’ onum sem bjallna glam og skvaldur.
Þjóð, föðurland og allt, sem hátt er hafið,
var honum eins og þokuslæðum vafið.
Hann var sem höggvinn kvistur kirkju og ríki,
liann kunni’ ei vera þegn. En heima við,
í sinna hóp, þar var hans verkasvið,
þar var hann góður, mikill, sjálfs sín líki.