Skírnir - 01.01.1979, Síða 174

172 SVEINBJÖRN RAFNSSON SKÍRNIR
að einhverju leyti án tillits til þess hvernig heiðni var í raun og
veru háttað á hverjum stað.
Menn skyldu blóta á laun ef vildu en varða fjörbaugsgarð ef
sannir yrðu að því segir Ari. Af þessu má ætla að ekki hafi hin
fornu trúarbrögð verið fjandsamleg skírninni sérstaklega úr því
að menn máttu blóta skírðir. Ákvæðin um að blótin megi fremja
á laun eiga sér auðvitað enga hliðstæðu í skriftaboðum. Þó er
rétt að benda á að einmitt það hvort menn syndga á laun eða
berlega virðist vera mjög mikilvægt í fornum skriftaboðum.
Skriftir voru vægari ef syndgað var á laun og syndin varð ekki
almennt þekkt.
Ekki skal hér dvalist lengi við mörg og merkileg vandamál um
opinbera eða leynilega syndajátningu, opinbera eða leynilega
skrift og opinbert eða leynilegt aflát. Þessi mál eru skeggrædd
meðal kirkjusagnfræðinga annars staðar en á íslandi. Þó er til
mjög merkilegt lítt notað íslenskt heimildaefni sem varpar ljósi
á þessi mál.18
Eitt af einkennum hinna írsku skrifta sem breiddust um álf-
una á fyrri hluta miðalda var að þær voru einstaklingsbundnar
og reynt var að hafa þær leynilegar. Játningin átti að vera leyni-
leg og skriftirnar beindust sérstaklega að syndaranum sem ein-
staklingi, sem persónu eða sál. Auðvitað voru jafnframt til opin-
berar játningar og skriftir, það var arfleifð frá fornkirkjunni.
Á Lateranþinginu 1215 voru gerðar samþykktir um leynilegar
skriftir og virðist þeirra gæta í boðum Magnúsar Gissurarsonar
biskups.19 Að því leyti voru þau raunar aðeins staðfesting á fyrri
venjum um skriftir hér á landi eins og þær birtast í skriftaboð-
um Þorláks. Það virðist alveg vafalaust að ákvæðið um blót á
laun í frásögn Ara af kristnitökunni tekur um sumt svip af
ákvæðum skriftaboða eins og þau hafa verið á elleftu öld.
Nú má draga saman nokkrar niðurstöður. Undanþáguákvæð-
in í frásögn Ara Þorgilssonar af kristnitökunni á Alþingi eru
sum svipuð ákvæðum skriftaboða af írskum uppruna. Virðist því
sem átt sé við rituð lög. Þessi undanþáguákvæði í frásögninni
gætu jafnframt varpað nokkru ljósi á kristnihald prestsins Ara
Þorgilssonar. Það er alls ekki óeðlilegt að hugsa sér að skriftaboð
(libri poenitentialis) hafi verið meðal handbóka hans í prests-