Skírnir - 01.01.1979, Qupperneq 215

SKÍRNIR
ORÐASKIPTI UM ÍSLANDSSÖGU
213
eftir öðru. Það væri e£ til vill betra að tala um rit- og heimildatengsl en
þó ekki einhlítt. Töluvert atriði hlýtur að vera að tengsl milli sagna eru ekki
bein, þau hafa t.d. skrifara, afrit eða fyrirsögn að millilið eða miðlum.
Það hlýtur alltaf að vera vandkvæðum bundið að nota þróun í ritun sagn-
anna til tímasetningar þeirra. Hættan á hringrökleiðslu (circulus in demon-
strando) er augljós. Nú eru hugtök og viðhorf eins og þróun eða afstæði
miklu eldri og blæbrigðaríkari í húmanískum vísindum heldur en svoköll-
uðum raunvísindum þar sem heimurinn þykir á við hálft kálfskinn þegar
hampað er einhverjum heilögum einfaldleik. Þróunarhyggju (evolutionisma)
er síður en svo alls varnað en ekki er vist að hún sé heppileg við athugun
afmarkaðs efnis eins og svokallaðra íslendinga sagna sem virðast hafa orðið
til eða vera ritaðar á ef til vill styttri txma en tvö hundruð árum.
Jónas tekur sér síðan fyrir hendur að rekja efni einstakra sagna og drepa
á rannsóknir þeirra og er það þungamiðjan i kafla hans. Vitanlega koma þar
frarn persónulegar skoðanir hans á sögunum og rannsóknum þeirra. Við því
er ekki margt að segja en fáeinar athugasemdir má þó gera. Rannsóknasögu
sagnanna eru oft gerð mjög ófullnægjandi skil. Nýjustu rannsóknir og um-
ræður um sögurnar virðast jafnvel ekki teknar með. Þá er stundum talað
um rannsóknir og rannsakendur á óákveðinn og losaralegan hátt með notkun
óákveðinna fornafna, það er alveg óþarft og engum til gagns, best er að
nefna nöfn.
A bls 290 er reynt að tímasetja Bandamanna sögu og er niðurstaðan þessi:
„Líklega er sagan íituð einhvern tíma á skeiðinu frá því að landið komst
undir konung og þangað til goðavaldið leið undir lok með tilkomu lög-
bókanna." Goðavaldið var afnumið með valdatöku konungs 1262—4 en ekki
með tilkomu lögbókanna. Þetta mætti ef til vill hártoga og segja að Banda-
manna saga hafi samkvæmt þessu aldrei verið skrifuð!
Jónas gerir mikið úr áhrifum ritgerðar Sigurðar Nordals um Hrafnkels
sögu Freysgoða (bls 303—7). Þó kemur fram hjá Jónasi að nokkrar rnegin-
skoðanir Sigurðar eru einnig í óprentuðum háskólafyrirlestrum Björns M.
Olsens. Óskar Halldórsson hefur einnig nýlega bent á (Uppruni og þema
Hrafnkels sögu, Rvík 1978) að erlendir fræðimenn hafi fyrir löngu Iátið að
því liggja á prenti að Hrafnkels saga væri rituð á síðari hluta 13. aldar. Ekki
er víst og raunar ósennilegt að öðrum en þeim sem handgengnastir voru Sig-
urði Nordal hafi þótt ritgerð hans unr Hrafnkels sögu byltingarkennt tíma-
mótaverk. Sigurður Nordal er merkur fulltrúi ákveðins sögulegs tímabils í
rannsóknum íslendinga sagna, tímabils sem er liðið og hefði mátt gera grein
fyrir sem slíku í þessum kafla Jónasar. Útgáfa á háskólafyrirlestrum Björns
M. Ólsens mundi varpa ljósi á þetta tímabil.
Jónas Kristjánsson gerir á skemmtilegan hátt grein fyrir því á bls 322—3
hvernig unnt er að snt'ta röksemdum Jóns Jóhannessonar um alclur Græn-
lcndinga sögu í þveröfuga átt við það sem Jón ætlaðist til. Hins vegar er
almennum lesanda líklega erfiðara að skilja rökfærslu Jónasar um Hænsa-
póris sögu og Landnámugerðir, Þess er getið á bls 326 að merkin um áþrif