Skírnir - 01.04.1991, Qupperneq 20
14
INGI BOGI BOGASON
SKÍRNIR
Menntun stóð á háu stigi í Leipzig á fyrri hluta aldarinnar. Tón-
listarskólar voru margir og góðir enda Saxlendingar öðrum Þjóð-
verjum frægari fyrir tónlistariðkun. Leipzig var líka miðstöð leikhúsa,
leiklistarskóla og ýmiss konar listviðburða. Háskólinn í borginni er
einn sá elsti í Þýskalandi, stofnaður árið 1409. Þar mun Jóhann hafa
stundað nám í þýskum bókmenntum á tímabilinu 1921-25.1
Frá upphafi prentlistar hefur Leipzig, ásamt Frankfurt við Main,
verið háborg bókagerðar og bókmennta í Þýskalandi. Nú á dögum
kannast margir við árlegu bókamessuna í Frankfurt, færri vita að fram
að seinni heimsstyrjöld var bókamessan í Leipzig að minnsta kosti
jafnfræg þeirri í Frankfurt. Árið 1928 voru 1059 fyrirtæki í borginni
sem annaðhvort gáfu út eða seldu bækur. Þetta ár var Leipzig fimmta
stærsta borg Þýskalands með tæplega 700.000 íbúa. Aðeins Berlín, þá
með tæplega 4 milljónir íbúa, státaði af fleiri bókafyrirtækjum.2
Það sýnir vel hve mikils Þjóðverjar mátu Leipzig sem bókaborg að
árið 1912 var þar stofnað ríkis- eða landsbókasafn, Þýska bókasafnið
(Deutsche Bucherei), þar sem geymd hafa verið fyrstu eintök af öllum
varðveittum ritum, prentuðum á þýsku. Þarna er fullkomnasta bók-
fræðiskrá yfir rit á þýskri tungu, án tillits til þess frá hvaða landi þau
eru.3
Leipzig varð fyrir grimmilegum loftárásum í seinna stríði, m.a.
eyðilögðust flest stærstu bókaútgáfufyrirtækin, þar á meðal Brock-
haus. Þýska bókasafnið slapp samt furðanlega frá hildarleiknum.
Fjórða desember 1943 brunnu „aðeins“ 50.000 tímaritahefti, allt
annað varðveitt efni slapp.4
Það er auðvelt að ímynda sér að Jóhann hafi verið tíður lestrar-
gestur í Þýska bókasafninu. Að minnsta kosti hlýtur hann að hafa
1 Skúli Þórðarson: „Kynni mín af Jóhanni Jónssyni.“ Hátiðarblað M.R. 1. des.
1968, s. 17. Halldór Laxness: „Af Jóhanni Jónssyni". I Ljóðum og ritgerðum,
Reykjavík 1986, s. 16. Horst Bien o.fl.: Nordeuropáische Literaturen, VEB
Bibliographisches Institut Leipzig 1980, s. 191: „Jónsson, Jóhann [...] Studierte
1921/25 Literatur in Leipzig und Berlin“. Gustav Wolf: „Jóhann Jónsson."
Mitteilungen der Islandfreunde,]ena 1925 H.3, s. 46: „Seit Ende 1921 befindet er
Qóhann] sich als Student der Germanistik an der Universitat Leipzig."
2 Georg Ramseger: „Die gröílte Buchstadt aller Zeiten - bis 1945“. Merian, 9:
Leipzig, sept. 1977, s. 110.
3 Þessi skrá heitir Deutsche National-Bibliographie.
4 Merian, 9, 1977: Leipzig, s. 102.