Skírnir - 01.04.1991, Page 65
SKÍRNIR
í FRAMANDI LANDI
59
skipan kvæðanna í þrjá til fjóra flokka og að auki „Tileinkun (eða
forkvæði)" fremst. I annarri áætluninni hefur fyrsti flokkurinn þýskan
bráðabirgðatitil: „Idyllen aus der Jugend“, annar flokkurinn nefnist
„Vísur Dr. Jóns“ og sá þriðji „Biblíuljóð". í hinum drögunum heita
flokkarnir: „Þrep“, „Vísur Dr. Jóns“, „Bókin helga“ og „Altaris-
taflan". Meðal kvæða er „Kvæðið um Island“ en byrjunardrög þess
hafa varðveist og „Kvæðið um móður mína“ en það er til í tveimur
gerðum prósaljóðs sem kunna að vera efnisdrög hins áformaða
kvæðis. I kvæðabókaráætluninni eru eftirtaldir kvæðatitlar sem koma
heim og saman við þau kvæði Jóhanns sem varðveitt eru: „Kvöld",
„Ljóð“, „Landslag“, „Haust", „Þei þei og ró“ („Vögguvísa"),
„Ölæði“ („Delerium bibendi"), „Gott kvöld“ („Hvað er klukkan?“)
og „Kvæðið um engilbarnið litla bróður“ („Söknuður“).
Baráttan við stílinn
Kvæðabókin hans Jóhanns kom aldrei út, við fengum ekki einu sinni
þessi 30 kvæði frá hendi hans. Hann hafði hvorki tíma né þrek til að
hrinda þessu áformi í framkvæmd, en meginástæða þess er þó ekki
heilsuleysi hans eða ótímabær aldurtili. Hitt er sönnu nær að hann
lagði aldrei áherslu á kvæðagerð. Hvergi eru orð hans sjálfs eða
annarra fyrir því að hann hafi ætlað sér að verða ljóðskáld eða að
hann hafi haft sérstaka köllun í þeim efnum.
Hinsvegar ætlaði hann sér að verða rithöfundur og semja skáld-
sögur. Til þess stóð hugur hans og listamannsmetnaður allt frá
öndverðum æskuárum. Þegar sagnagerð hans er annarsvegar, talar
hann alltaf um vinnu sína og starf sitt. í tilvitnuðu markmiði hans hér
að framan um að koma frá sér „30 kvæðum og fáeinum bókum“, er
naumast vafi á að „bækurnar“ eru fyrirætlaður sagnaskáldskapur.
Árið 1921, áður en hann hélt utan, er hann að skrifa sögu en kvæða-
gerð segist hann stunda til að drepa tímann. Hann er þegar ákveðinn í
ætlunarverki sínu. „Það er þraut að vera listamaður“ segir hann í bréfi
til Arnfinns Jónssonar 20. febrúar 1921, og ennfremur: „En allt vildi
ég á mig leggja til að ná því háa marki. - Maður gerir þetta fyrir
listina! Eg finn að ég á svo grátlega langt að markinu ennþá. En sagan