Skírnir - 01.04.1991, Side 75

SKÍRNIR
í FRAMANDI LANDI
69
fótfestuna. Hann getur ekki og kærir sig ekki um að ganga á vit nýrra
tíma, hefur raunar ímugust á þeim, bæði á lífsviðhorfunum og ekki
síður nýstefnum í bókmenntum. Þetta kemur skýrt fram í bréfi hans
til Gunnars Gunnarssonar 30. sept. 1930:
Við, sem erum þeim örlögum háðir, að hafa fengið lífsskoðun okkar í
skóla gömlu menningarinnar, sem leið undir lok 1914, verðum aldrei
annað en „framandi menn í okkar eigin lífi“ svo að ég síteri sjálfan
mig. Við getum ekki átt samleið með þeirri kynslóð, sem nú er í þann
veginn að koma fram á ritvöllinn, - það er ekki til neins að loka
augunum fyrir þessari beisku staðreynd, né heldur fyrir því, að við
erum í minni hlutanum og engan veginn vaxnir baráttunni við þetta
kompakta majórítet.
Rithöfundum af gamla skólanum hugnast ekki verk nýrra höfunda
sem fyrirlíta lífsskoðanir þeirra og hugverk. Jóhann viðurkennir það
sem beiska staðreynd að baráttan við ofureflið sé fyrirfram töpuð.
Dagar lífsins hafa glatað lit sínum, orðið veðrinu að bráð. Og gildir ei
einu um hið liðna?
Og hvar í sjálfan sig er hann að vitna? Að sjálfsögðu í Söknuð, enda
er hann hér að ræða sama efni og í því kvæði.
Svo höldum vér leið vorri áfram, hver sína villigötu,
hver í sínu’ eigin lífi vegvilltur, framandi maður.
[...]
Tímarnir höfðu breyst og þar með öll viðmið varðandi bókmenntir og
manngildi. Rúmu ári síðar, 3. nóv. 1931, kemst hann svo að orði í
bréfi til Gunnars:
Hverfleiki sögunnar er ekki lengur aðeins teóretísk bókviska fyrir
okkur hér, hún er orðin áþreifanleg reynsla, sem við rekum okkur
alstaðar á í hversdagslegustu praktik lífsins; það er ekki lengur hægt að
loka sig innan hrings sinnar eigin takmörkunar í ró verksins og hinni
sælu illusíón um eilífð augnabliksins. Einstaklingurinn á ekki leingur
neitt Privatschicksal, eða eigi hann það, þá hefur hann a.m.k. engan
rétt til þess að lifa því, að ég nú ekki tali um að súblímera það eða gefa
því gildi listrænnar manífestatíónar. Og það er verst fyrir okkur, sem
fæddir erum í menníngu indivídúalismans og liberisma 19. aldarinnar:
við erum orðnir sannfærðir um okkar eigin ógildi í þessum heimi. Við