Skírnir - 01.04.1991, Page 88
82
KRISTJÁN ÁRNASON
SKÍRNIR
aðhláturs um alla veröldina“, rétt eins og menn hefðu ekkert þarfara
fyrir stafni úti í hinum stóra heimi en að hlæja að íslenskum rímum.
Jónas lét hins vegar við það sitja að verða brautryðjandi á sviði
bókmenntarýni með þessum eina dómi, en þeim mun betur fylgdi
hann eftir þeim viðhorfum sem liggja að baki hans með eigin
skáldskap, jafnt þýddum sem frumortum. Raunar er þetta tvennt,
þýtt og frumort, nátengdara hjá Jónasi en mörgum öðrum skáldum og
ekki alltaf á hreinu hvað eigi að flokkast sem þýðing eða útlegging eða
sem breytt kvæði eða frumort, enda gat hann í hvoru tveggja
sameinað það á sinn sérstaka hátt að vera frumlegur og um leið opinn
og móttækilegur. Þýðingar hans bera því mjög persónulegan blæ og
hann virðist leggja allt kapp á að þær verði sem íslenskastar, og kemur
það ekki síst fram í því að hann er gjarn á að skipta um hátt og færir
þá eða hneppir hin erlendu kvæði oft í rammíslenskt fornyrðislag.
Það fer ekki hjá því að þau missi eitthvað af sínum upprunalega blæ,
en Jónas kann jafnan að bæta það upp á einhvern hátt frá eigin brjósti
og nær þá oft nýjum blæbrigðum með Edduháttum sínum. Þannig má
til dæmis sakna í kvæðum eftir Hóras hins glettnislega þokka sem
þau fá undir hinum grísku háttum frumkvæðanna, en spekimál hans
fá aftur hjá Jónasi á sig eitthvað af virðulegu yfirbragði Hávamála. I
þýðingunni á Dagrúnarharmi Schillers er eins og hinn sterki, háværi
tónn Sturm und Drangstefnunnar þýsku umhverfist í þungan og
harmrænan nið Eddukviða, ekki síst þeirra sem kenndar eru við
Guðrúnu og Sigurdrífu. I þýðingum sumra kvæða Heines er eins og
upphafið myndmál nái yfirhöndinni þar sem áður réð ríkjum léttur
gáski og leikandi hljómur.1
En þegar kemur að frumortum kvæðum Jónasar bregður hins vegar
svo við að hann er allra skálda djarftækastur til nýstárlegra og
framandlegra hátta, sem hann beitir þó af slíkri kunnáttu að ætla
mætti að þeir ættu sér langa sögu í okkar bókmenntum. Þetta gerir
hann einmitt í kvæðum sem bera föðurlandskennd hans vitni, en þó er
þar jafnan eins og háttur og innihald hæfi hvort öðru fullkomlega.
Sonnettan fræga, sem mun vera hin fyrsta á íslensku, Eg bið að heilsa,
1 Um Heineþýðingar Jónasar er fjallað í grein Helga Hálfdanarsonar „Heilsaði
hún mér drottningin" í Tímariti Máls og menningar 1. h. 1978 og í grein Einars
Ólafs Sveinssonar „Jónas Hallgrímsson og Heinrich Heine“ í Skírni 1944.