Skírnir - 01.04.1991, Page 104
98
SVEINBJÖRN BEINTEINSSON
SKÍRNIR
Sýn til allra átta
Yfirleitt eru tengsl á milli ljóða, bæði vítt og breitt um samtímann og
svo aftur í aldirnar, þessa miklu reynslu. Það er ef til vill ekki
nauðsynlegt að skáldskapur spretti af öðrum skáldskap en hann gerir
það alltaf. Hann kviknar ekki af sjálfu sér. Það er alveg eins og með
aðrar hugmyndir og lifandi verur, það sprettur allt hvað af öðru. Það
er ekki til sá skáldskapur sem ekki á rætur í öðrum skáldskap, hann er
alltaf til orðinn sem framhald af fyrri hugmyndum þó að hann geti
tekið á sig nýja mynd og farið inn á nýjar leiðir. Eg reikna til dæmis
með því að ljóðagerð gæti lagst út af ef menn hættu að lesa. Kannski
hefði hún einhver önnur tengsl við tímann ef ekki í gegnum bækur,
eins og gerðist þegar skáldverk varðveittust í munnlegri geymd. En
hann verður að hafa sín tengsl við fyrri tíma og fyrir mér nær sá
skáldskapur sem ekki er í tengslum við fortíðina ekki sambandi við
framtíðina heldur. Hann hlýtur að kulna út og vera þá bara fyrir þann
sem er að yrkja og kannski einhvern smáhóp í kringum hann.
Það sem hamlar mest á móti góðum skáldskap er ofurvald einhvers
ákveðins hlutar, hvort sem það er tískan, hefðin eða sagan. Tískan
hefur alltaf skipt máli í öllum hlutum og þá líka í ljóðagerð, ekki síður
en í klæðaburði, húsagerð og athöfnum. Það verður að virkja hana
líka tii þess að ljóðið komi að gagni. En ef einhver af þessum þáttum
verður einráður verður skáldskapurinn ekki góður, það þarf að ná
þessu öllu saman í eitt. Frumleikinn er þarna með en hann er ef til vill
dálítið vafasamur dulbúningur. Ætli hann sé ekki aðallega fólginn í því
að einhver hefur hæfileika til þess að segja þessa sömu hluti betur og
skýrar en aðrir höfðu gert, orða þá betur, hugsa þá réttar og vera
gleggri í framsögn. Eg held að það sé það eina sem hægt er að segja um
þennan svokallaða frumleika.
Eg býst við að góð ljóð byggist að miklu leyti á einlægni og
hreinum vilja til að segja einhvern ákveðinn hlut. Þess vegna koma
þau gjarnan beint að lesandanum eða þeim sem tekur við þeim. Þetta
getur jafnvel gilt um ljóð sem eru flókin í sjálfu sér en þá eru sagðir
þarna hlutir sem komast til skila og týnast ekki á leiðinni frá skáldinu
til áheyrandans eða lesandans. I þessu felst líka dálítið sterk skil-