Skírnir - 01.04.1991, Page 129
SKÍRNIR
ÍSLENSKI SKÓLINN
123
Fyrstu upptök íslenzkrar sagnaritunar eru tengd við höfuðból tveggja
ríkustu höfðingjaætta á Suðurlandi, Odda og Haukadal. [...] Eg hygg,
að með fullum rétti megi tala um sunnlenzkan skóla í sagnaritun, sem
helzt með sama svip fram yfir 1200. Einkenni hans eru strangar kröfur
til sannfræði, þar sem leitað er að kjarna fróðleiksins, án þess að hirða
um skemmtun við alþýðu hæfi. (ÍF II 1933, LXIII-LXIV)
Síðar í formálanum segir Sigurður Nordal:
Önnur aðaluppspretta íslenzkrar sagnaritunar er í Þingeyraklaustri. Á
Norðurlandi varð menning höfðingjaættanna ekki jafnstórfelld og á
Suðurlandi. Þar vitum vér ekki um neina skóla á borð við skólana í
Haukadal og Odda. Hins vegar varð kirkjan og hinn klerklegi andi þar
ríkari. Áhrifin frá Jóni Ögmundssyni og skóla hans á Hólum setti svip
á menntalíf fjórðungsins um langt skeið ( LXV).
Þess var áður getið, að samræmi vísinda og listar nái hæstu stigi í
verkum Snorra. Hann notar Ólafa-sögurnar frá Þingeyrum fyrir undir-
stöðu, en endursemur þær miskunnarlaust, lagfærir stílinn, leiðréttir
þær með hliðsjón af dróttkvæðunum og verkum Ara og beitir við alla
efnismeðferð sinni eigin sögulegu dómgreind. [...] Þegar alls þessa er
gætt, er það ekki of djarft að segja, að í starfsemi Snorra mætist
sunnlenzki og norðlenzki skólinn í æðri einingu, og skapist þá þriðji
skólinn: borgfirzki skólinn. ( LXVII)
Sú nýjung sem Sigurður Nordal setti fram í því sem hér hefur verið
lauslega rakið hefur ágætlega staðist tímans tönn. Umsögn hans um
sagnaritun á Suðurlandi og Norðurlandi er lýsing á staðreyndum, en
síðan gerir hann ágæta grein fyrir því hvernig Snorri Sturluson reis úr
þeim bókmenntalega jarðvegi sem fyrir var og skapaði bókmenntir á
heimsmælikvarða. Mér þykir trúlegt, þó ég hafi ekki beinlínis fundið
því stað, að nafngiftir Sigurðar Nordals, sunnlenzki skólinn og
borgfirzki skólinn hafi orðið til að festa skólanafnið við hans eigin
kenningar, sem gefið var nafnið Reykjavíkurskólinn, Nordalsskólinn
eða íslenski skólinn.
XI
Formáli Egils sögu þótti viðburður á sxnum tíma. I upphafi þessarar
ritgerðar var vitnað til ummæla sem Dag Strömbáck ritaði í inngangi