Skírnir - 01.04.1991, Page 194
188
GUNNAR KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
Stílistinn Þorsteinn Gylfason verður varla vændur um að hann skorti
skopskyn en heimspekingurinn Þorsteinn Gylfason, þræll hins einfalda
og óbrotna sannleika, sýnir hér hvernig hann leitar sannleikans. Hvar
segir að undirritaður trúi ekki ritningunum? Er trúleysi fólgið í því að
reyna að skilja ritaðan texta, er trúleysi sjálfkrafa fólgið í sérhverri
viðleitni til að útskýra dæmisögur, frásagnir, ræður, í því að leggja út af
lífi, dauða og upprisu Jesú? Er trúleysi fólgið í því að reyna að benda á
bókmenntaform, sem nemendur í forspjallsvísindum þekkja, til þess
að útskýra hvers konar bókmenntaform guðspjöllin eru?
Svörin finnur hann áreiðanlega að einhverju leyti með því að lesa
fyrirlestrana í Mál og túlkun - ekki aðeins síðustu síðurnar. Einnig
hefur Vilhjálmur Árnason svarað þessari athugasemd Þorsteins í
ritgerð sem birtist í Tímariti Máls og menningar (3/1986). Svörin
liggja í augum uppi um leið og hann gerir sér grein fyrir því að trú
snýst ekki um texta.
Ef höfundur greinarinnar í Skírni 1984 er hér að beita samsvörunar-
kenningunni um sannleikann virðist eitthvað málum blandið. Hún
gæti litið svona út í þessu samhengi: „Maður er trúlaus ef hann upp-
fyllir ekki þau skilyrði sem uppfylla ætti til þess að hann geti kallast
trúaður.“ En aðeins er ýjað að skilyrðunum og þau virðast vera í því
fólgin að trúa allri Biblíunni orð fyrir orð, stafkrók fyrir stafkrók,
taka hana einnig sem hreina sagnfræði. Dettur Þorsteini í hug að slík
skilyrði séu vísindalega og heimspekilega og guðfræðilega réttmæt?
Það eru þau vissulega ekki. Nema ritskýringu og allri viðurkenndri
fræðimennsku í textarannsóknum og öðrum fræðigreinum sem snerta
málið sé hafnað. En til þess skortir öll rök.
Sá sem talar í nafni sannleikans eins og umboðsmaður hans hér á
jörð verður sjálfur að standast þær kröfur sem hann gerir til annarra.
Hann má vel lýsa því yfir að hann trúi ekki ritningunum. En hvað
merkir það? Að hann trúi því ekki að Biblían sé til? Eða að hann trúi
ekki að saga Israels sem þar er rakin sé áreiðanleg að einhverju marki
í það minnsta? Að hann líti t.d. á Postulasöguna og lýsingar Lúkasar á
ferðum Páls postula sem þvætting? Að hann hafni líka öllu öðru sem
í Biblíunni stendur sem álíka þvættingi, t.d. boðorðunum? Þannig
mætti lengi halda áfram. Sá sem talar úr herbúðum rökfræðinnar
verður að gera sig nokkurn veginn skiljanlegan.