Skírnir - 01.04.1991, Page 200
194
GUNNAR KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
Jesús lærisveinana og til hvaða hlutverks í þessum heimi taldi frum-
kirkjan sig kallaða. Eigin svör hans við stóru spurningunum sem áður
var minnst á um trú, trúarjátningar, kjarna trúarinnar og fleira, eru
afar ófullnægjandi að ekki sé meira sagt.
Þjóðsagan í upphafi Skírnisgreinar Þorsteins segir frá ljósi yfir rúmi
guðhræddrar konu. Ljósið er þekkt sem tákn fyrir guðlegan sannleika,
þekkingu eða upplýsingu (á tímum upplýsingarinnar, kannski er
þjóðsagan frá þeim tíma?). Hér er dæmi um notkun tákns til tjáningar.
Sagan kemur ákveðinni hugsun til skila, þeirri að þekkingin útrými
guðstrú þessarar konu. Hér er því um að ræða fullyrðingu. En gegn
henni mætti tefla annarri fullyrðingu, sem sé þeirri að aukin þekking
og aukin lífsreynsla efli trúna.
Hefur aukin þekking útrýmt trúnni? Sýnir ekki sagan þvert á móti
að háskólar um víða veröld, rannsóknir og fræði, blómguðust hvergi
eins vel og þar sem kirkjan var sterk. En ég segi eins og Þorsteinn:
„Engan æsing“. Kirkjan fór iðulega út af sporinu, hún hafði sífellt
þörf fyrir siðbót - og hvort hún þarf hennar ekki núna! En kjarni
málsins er sá að sannleikann hefur hún ekki flúið heldur hið
gagnstæða. Og sé hægt að benda á sígild dæmi um að kirkjuleg yfir-
völd hafi misnotað vald sitt, hversu mörg eru þá ekki hin dæmin þar
sem hún var -oger- síðasta skjól ofsóttra sannleiksleitenda, ofsóttra
umbótamanna, ofsóttra af þeim sem töldu sig hafa allan sannleikann -
og öll völd - í vasanum. Og voru það ekki guðfræðingar allra tíma
sem lásu Platón og Aristóteles og höfðu verk þeirra í heiðri innan
kirkjunnar; víða má sjá þessa tvo þræla sannleikans meðal dýrlinga
kirkjunnar í skreytingum miðaldakirkna.
Drekkum sem sagt vísdóminn af heimspekinganna vatnsrennum
því að spekinganna lækir eru góðir og allur vísdómur kemur af einum
sönnum vísdómsbrunni. En geta þessir lækir ekki - eins og Vídalín
segir - tapað sínum uppruna stundum? Ég skal ekki væna Þorstein
Gylfason um að vera eitthvað annað en þræl hins einfalda og óbrotna
sannleika. En það eru fleiri en hann sem láta sér annt um sannleikann
sem getur líka verið allt annað en einfaldur og óbrotinn.
Gunnar Kristjánsson.