Skírnir - 01.04.1991, Page 246

240
KRISTÍN BIRGISDÓTTIR
SKÍRNIR
Þegar Nína litla fæddist voru til orð og þessi orð ólu hana upp. Er hún óx
úr grasi hélt Nína sig geta valið úr orð fyrir sinn heim og sín skrif, yfirgefið
sum og haldið sig við önnur: „héit sig geta markað þeim bás. Sest í
orðahauga og valið þau úr sem henni hentuðu, hennar lífi“ (188). En hún
áttaði sig ekki á því að það voru orðin sem völdu hana, þau voru rætur
hennar. Hér er um að ræða vissa tvöfeldni ef tekið er mið af kenningum
Lacans og Kristevu sem segja að orðin leiði okkur til samfélagsins; hér leiða
orðin Nínu frá samfélaginu. Tíðasamruninn, sem felur í sér umbrot, eyðir
þeirri einradda tímaflokkun sem er þó skilyrði samfélagsins og orða þess.
Nína situr nauðug viljug hjá móður sinni og á í baráttu við ásæknar
minningar sem oft eru hlaðnar þjóðsagnaminnum, eins og þegar þrammar
inn á sjúkrastofuna Ólafur liljurós og spyr: „„Hverra manna ert þú?““ (90).
Ólafur liljurós reynist vera gamall maður sem hefur villst um samlita ganga
sjúkrahússins. Nína reynir að hrista af sér spurninguna með því að gera lítið
úr manninum: „Gamall rumur í alltof stórum slopp, hvorki sprottinn út úr
þjóðsögu né ævintýri, aðeins ruglaður karl á flandri um spítalagangana af því
hann getur ekki sofið. [...] það er allt og sumt“ (91).
En þessi spurning er ógnvænleg konu eins og Nínu; Ólafur liljurós, elliært
gamalmenni, gæðir sviðsmyndir hennar lífi og minnir hana á „dvöl í
kafgresi" (92). - Hún er hrædd við að valda ekki meiru en sjálfri sér: „Er ég
sjálf, það nóg“ (92).
- Það er athyglisvert að María er í fyrstu hliðstæða Nínu: ung, glæsileg og
veraldarvön, en síðar hliðstæða Ólafs liljurósar þegar hún er orðin elliær, því
hún þekkir ekki Nínu litlu systurdóttur sína og spyr í miðri frásögn hver
hún sé (98).
I byrjun bókarinnar hefur Nína snúið sér opinberlega að „skáldskap
nútímans", þ.e. auglýsingatextum. Þeir eru eins og hún vill sjálf vera,
glæsilegir og fjarlægir. Nína skilur við Guðjón og á sér elskhuga. Sterkari
tengsl yrðu henni ofviða.
Afneitim
Eins og hefur komið fram eru textar Fríðu mikið unnir upp úr andstæðum
sem hverfast svo hvor um aðra og skapa nýja merkingu. I Meðan nóttin
líður speglar Nína nútímann, ný orð og borg, en móðir hennar stendur fyrir
fortíð, gömul orð og bjarg. En þessi andstæða lifnar ekki við. Nína, síleitandi
að heild, tekur sér það vald að afneita brot-legum kynjaskotum svart-
nættisins, fortíð, minningum, rótum sínum. Þegar hún ætlar að orða veröld
sína og skoðanir fæðast setningar sem eru eins og mállausar og heyrnarlausar
á hennar nánustu, það eina sem þær sýna er yfirborðið, sinnulaust og oft