Skírnir - 01.04.1993, Page 200

SKÍRNISMÁL
Sagnfræðin,
sannleikurinn og lífið
HAUSTIÐ 1989 hélt hug- og félagsvísindadeild Vísindaráðs ráð-
stefnu um hlutverk mannlegra fræða. Þar kom í minn hlut að
segja nokkur orð um sagnfræði, og stofninn í þeim birti ég í vor-
hefti Skírnis 1990.1 Tveir menn hafa gert athugasemdir við þessi
orð mín í Skírni, Þorsteinn Siglaugsson heimspekingur í vorhefti
1992 og Már Jónsson sagnfræðingur í hausthefti sama árs.2 Ég
þakka fyrir báðar greinarnar, enda gefa þær mér ágætt tilefni til
að skýra mál mitt betur og árétta sumt af því sem ég hélt fram.
Þorsteinn Siglaugsson hélt sig eingöngu við það boðorð mitt
að sagnfræðin ætti að þjóna þjóðfélaginu og ganga inn í það. I
stað þess vildi Þorsteinn setja sagnfræðinni það markmið eitt að
þjóna sannleikanum. Ég get vel fallist á það með Þorsteini að
sagnfræði sé leit að sannleika, enda eru það hversdagssannindi í
greininni. Sagnfræðingar eiga vissulega að segja satt, á þann hátt
sem þeim er unnt, og það ræddi ég í grein minni (176-78). Sann-
leiksboðorðið nær bara skammt til að setja sagnfræðiiðkun
stefnu, vegna þess að sannleikur um mannlegt samfélag í fortíð er
umfangsmeiri en svo að nokkru sinni sé hægt að skrá, segja, lesa
eða hlusta á hann allan. Það er enginn skortur á nokkurn veginn
augljóslega sannri vitneskju um fortíðina; þvert á móti er ofgnótt
af henni, og það er meðal annars þessi ofgnótt sem veitir sagn-
fræðingum vinnu. Þegar sagnfræðingur situr við rannsóknir verð-
1 Gunnar Karlsson: „Að læra af sögunni", Skírnir CLXIV:1 (Vor 1990), 172-78.
2 Þorsteinn Siglaugsson: „Á sagnfræðin að þjóna þjóðfélaginu? Síðbúin athuga-
semd við málsgrein“, Skírnir CLXVI:1 (Vor 1992), 188-93. - Már Jónsson:
„Sannleikar sagnfræðinnar", Skírnir CLXVI:2 (Haust 1992), 440-50. - Ég ætla
að fylgja hér fordæmi Más og vísa í greinarnar með blaðsíðutali innan sviga í
meginmáli og láta sjást af samhengi hverju sinni við hvaða grein er átt.
Skírnir, 167. ár (vor 1993)