Skírnir - 01.04.1993, Qupperneq 219

SKlRNIR
MEÐ ÍSLAND Á HEILANUM
213
konurnar jafn myndarlegar [...] og þegar þeir sýna lit á að bjóða fram að-
stoð sína [...] býr gróðafíkn að baki [...] flestir eru illa þjakaðir af
hringormum" (s. 93). Og Baine upplýsir okkur um að fólkið sé
horað, skítugt og gráðugt [...] ágjörnustu verur sem hugsast getur [...]
Til dæmis um hreinlæti þessa fólk má geta þess að í gær bauð einn
þeirra tóbakstuggu, beint út úr sér [...] Þeir virðast allir haldnir alvar-
legum kláða [...] eftir að hafa skoðað hýbýli þeirra, föt og framkomu
hlýtur maður að draga þá ályktun að verulegur hluti af vesaldómi
þeirra stafi af sóðaskap. (p. 100)
Allar þessar athugasemdir eru á sömu neikvæðu nótunum. Islending-
arnir eru skítugir og hrjáðir af húðsjúkdómum. Þeir eru þar að auki
heimskir, latir og sjálfselskir, ágjarnir og jafnvel „aurasjúkir". Margar
síðari lýsingar geta um lítinn áhuga íslendinga á hreinlæti og hollustu - á
því að nýta vatnið sem streymir sjóðheitt uppúr jörðinni - og sumir
ferðamenn áttu eftir að kvarta yfir þrjóskum og lötum leiðsögumönnum
(þetta er reyndar minni í öllum ferðalýsingum). Það er aftur á móti ein-
stætt í lýsingum þessara gullaldarleiðangra til Islands að talað sé um
aurasýki Islendinga. Enn var langt þar til gufuskipið hóf siglingar sínar
með túristahjörðina sem venjulega var kennt um að hafa breytt gestrisn-
um frumbyggjunum í fégráðugt leiguþý.
I annarri þríeinni lýsingu af árangursríkri ferð leiðangursins uppá
Heklu bregða námsmennirnir enn fyrir sig „rómantískum" orðaforða.
Wright hrífst af „hinum ægilegu" klettamyndum í hrauninu sem er „hið
ógnvænlegasta", með „djúpum sprungum og hræðilegu myrku hyldýpi"
(s. 108). Benners talar um „brennt hraungrýti, vikurstein og steinglerj-
ung, líkt og þúsundir brennsluofna hefðu tekið sig saman um að valda
mestu eyðingu sem hægt er að hugsa sér“ (s. 123). Baine getur þess, á
hinn bóginn, aðeins að hraunið sé óvenju erfitt yfirferðar og bætir við:
„Við vorum svo heppnir að hitta leiðsögumanninn sem fylgdi Sir J.
Banks 1772 upp [á tind Heklu]. Þetta er ágætur maður og ekkert sérlega
djúpskyggn og mun ekki gera okkur erfiðara fyrir af ásettu ráði“ (s. 141).
Wright og Benners minnast ekki einu orði á íslendinginn, hann stingi
líklega í stúf við það „hræðilega“ landslag sem þeir eru svo uppteknir af.
Þótt Baine segi að það taki á að klífa fjallið, er Hekla hans fjarri því að
teljast ógnvænleg. Vindurinn sviptir að vísu höfuðfatinu „reiðilega" af
kolli hans á leiðinni, þannig að það nær ekki tindinum en berhöfðaður
eigandinn kemst þangað án teljandi erfiðleika. Það er gaman að lesa ein-
faldar og oft knappar lýsingar Baines. Burton hefði kunnað vel að meta
þær en hann skopaðist einmitt að þeim „hættum" sem biðu ferðamanna
á íslandi. Það var jafn líklegt að þessar hættur eigi upptök sín í landslags-
lýsingum rómantískrar bókmenntahefðar og í veruleikanum sjálfum. Til-