Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 11
SKÍRNIR
MEÐ RAUÐAN SKÚF
281
Það var ekki aðeins í París sem rauða húfan var borin sem merki frelsis-
ins: I janúar árið 1793, eftir uppreisn í Stokkhólmi (Svíþjóð), hinn 7. jan-
úar, höfðu fjölmargir menn, svarnir óvinir aðalsins, dirfsku til að láta sjá
sig í Óperunni með rauðar húfur.5
I Bandaríkjunum voru „liberty caps“, gerðar eftir fyrirmynd
bonnet rouge, oft bornar á stjórnmálasamkomum á seinasta ára-
tug 18. aldar. I Frakklandi er rauða húfan enn þann dag í dag
tengd frelsistákni landsins, Liberté.6
Rauða húfan skaut aftur upp kollinum í vitund Evrópumanna
á tímabilinu eftir júlíbyltinguna í París árið 1830, dagana þrjá
(„les Trois Glorieuses“) þegar franska þjóðin steypti Búrbóna-
kónginum Karli X af stóli. Innan árs eftir þessa byltingu hafði
bonnet rouge birst á mjög áberandi hátt í tveimur þýðingarmikl-
um sköpunarverkum, og annað þeirra þekkti Jónas sannanlega,
en hitt afar sennilega.
Fyrra dæmið er í eftirmála, „Schlufiwort“, sem Heinrich
Heine skrifaði 29. nóvember 1830 og skeytti aftan við verk sitt,
Reisebilder. Hluta af þessum eftirmála þýddu þeir Jónas og Kon-
ráð árið 18357 og birtu í hinu róttæka fyrsta hefti Fjölnis (1F141-
44),8 þannig að enginn minnsti vafi getur leikið á því að þeir voru
5 Sama rit. Á dönsku er bonnet rouge kölluð Frihedshue: „(red) hue (af form
som den frygiske), der bares som frihedssymbol" (Ordbog over det danske
sprog grundlagt afVerner Dahlerup, VI (1924), bls. 30). En orðið virðist ekki
gamalt.
6 Aðdáun Jónasar og annarra Fjölnismanna á frönsku byltingunni kemur mjög
berlega fram í hástemmdri lokasetningu inngangsins (,,Fjölnir“) að fjórða hefti
tímaritsins (1838): „vel sje tímaritunum, ef þau hafa flítt stjórnarbiltíngunni
frakknesku; því hvað gjífurleg sem hún var meðan á henni stóð, hefir þó af
fáum atburðum í veröldinni leitt eins mikjið gott firir mannkjinið; og meíri
framförum mun það hafa tekjið á hinum síðustu 50 árum, enn á eínhvurjum
1000 árum öðrurn" (4FI/18-19).
7 Um að þeir hafi gert þýðinguna sjá 9F6.
8 Hér er afar viðeigandi að vitna til eftirfarandi kafla úr æviágripi Björns M. Ól-
sen um Konráð Gíslason: „Það, að þeir félagar völdu einmitt þenna kafla úr
ritum Heines til að þíða, sínir, að þeir vildu, að bjarmann af júlíbiltingunni í
Frakklandi legði eigi að eins til Þískalands, sem Heine ræðir um, heldur og
heim til fslands, og að það er mikið hæft í því, sem Hannes Hafstein gefur í
skin, að Fjölnishreifingin hafi að nokkru leiti átt rót sína að rekja til þessarar
stjórnarbiltingar" (KG24). Björn vitnar í Jónas Hallgrímsson: Ljóbmxli og
önnurrit, Khöfn 1883, bls. VIII.