Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 42
312
SIGURJÓN ÁRNI EYJÓLFSSON
SKÍRNIR
meginþunginn á hlutverki konunnar sem móður.13 Hennar er að
tryggja fjölskyldunni afkvæmi. Ast og samfélag hjónanna stendur
þannig í skugga þess hlutverks sem þau þurfa að sinna. Gamla
testamentið dregur þó ekkert úr gildi ástarinnar og því samlífi
sem hjón geta átt sín á milli.14
Þegar konan er skilgreind nær alfarið út frá móðurhlutverk-
inu er augljóst að barnleysi hjóna snertir þau á afgerandi hátt.
Skilnaður var til að mynda jafnan bundinn af barnleysi. Auðskil-
ið er að örlög óbyrjunnar voru þung og staða hennar innan sam-
félagsins erfið. Viss leið út úr þeirri erfiðu stöðu var fjölkvænið
og er sagan um Jakob og eiginkonur hans, Leu og Rakel, sem var
í fyrstu álitin óbyrja (1M 29.31), næm lýsing á þessum vanda (1M
29-36). Einnig var eiginkonu leyfilegt að láta eiginmanninn sænga
hjá ambátt sinni og gilti þá barn ambáttarinnar sem barn eigin-
konunnar, eins og sagan um Abram, Saraí og Hagar vitnar um
(1M 16).15
Hjónabandið sjálft hafði mjög trúarlega þýðingu fyrir Hebrea
og kemur vel fram í þeirri baráttu sem Jahvetrúin háði við frjó-
semisdýrkunina sem ríkti fyrir í Palestínu. I hirðingjasamfélagi
Hebrea var karlmanninum leyfilegt að sænga hjá ógiftum konum
og jafnvel sækja portkonur heim. Þetta má glöggt ráða af frásög-
um Gamla testamentisins af ættfeðrunum. Ástandið breyttist
alfarið þegar Hebrear tóku sér fasta búsetu við landnámið í
Palestínu og gerðust akuryrkjuþjóð. I Palestínu og Kanaanlandi
var til staðar forn frjósemisdýrkun, sem miðaði að því að tryggja
vöxt og frjósemi lands og lýðs. Menn öðluðust hlutdeild í vexti
13 Eckart Otto: „Zur Stellung der Frau in den altesten Rechtstexten des Alten
Testaments (Ex 20.14; 22.15f)“, Zeitscbrift fiir evangelische Ethik, Gútersloher
Verlagshaus Gerd Mohn, Gutersloh 1982, 279-305, 286-89. Otto:
Theologische Ethik des Alten Testaments, 54-57, 58.
14 Hans Walter Wolf: Anthropologie des Alten Testaments, 6. útg., Christian
Kaiser/Gutersloher Verlagshaus, Gútersloh 1994, 248-53.
15 Hermann Ringeling: „Die biblische Begrúndung der Monogamie", Zeitschrift
fiir evangelische Ethik, Gútersloher Verlagshaus Gerd Mohn, Gutersloh 10.
hefti 1966, 86. Wolf: Anthropologie des Alten Testaments, 246-48. Werner H.
Schmidt: Die Zehn Gehote im Rahmen alttestamentlicher Ethik, Wis-
senschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1993, 115. Sjá einnig Otto: „Zur
Stellung der Frau in den áltesten Rechtstexten des Alten Testaments“, 279-
305.