Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 76

346
GEIR SIGURÐSSON
SKÍRNIR
og sé ríki hans og réttlæti leitað, kemur allt annað af sjálfu sér.n
Þótt þessi orð tjái ekki beina vanþóknun á vinnunni, því vinnan
er, þegar allt kemur til alls, það hlutskipti sem Guð hefur ætlað
manninum, þá fela þau í sér að hinn réttláti og þolinmóði muni í
senn verða fugl og lilja Guðs í Paradís, þar sem stritið tekur loks
enda og maðurinn er fæddur og klæddur af sjálfum Guði. Tína
mætti til mörg fleiri dæmi, en ég læt það vera hér. Það sem máli
skiptir er að í hvorugu testamenti Biblíunnar er að finna ótvírætt
vinnugildismat. Þótt strit vinnunnar sé viðurkennt sem böl, er
hún ekki fordæmd sem slík, þar sem hún er hluti sköpunarverks-
ins; og þótt vinnan sé í þeim skilningi guðleg, er litið með eftir-
væntingu til himnaríkisdvalar, þar sem hennar er ekki lengur
þörf.
Heimspekingar og guðfræðingar miðalda voru margir hverjir
undir áhrifum grískra hugsuða og mátu því vinnu lítils. Þó má
finna nokkrar undantekningar frá slíku mati, til dæmis hjá heilög-
um Agústínusi, sem lagði áherslu á að vinnan væri merkingarbær
athöfn og að með henni yrði maðurinn samstarfsmaður sköpun-
arverksins. Að mati Ágústínusar skiptir þó enn meira máli að ef
við verjum öllum okkar tíma til andlegrar iðju og vinnum þar af
leiðandi engin líkamleg störf, verðum við afætur á öðrum. Sömu
rökum beitti heilagur Basil á fjórðu öld þegar hann skammaði
klausturmunka fyrir að leggja ofuráherslu á bænahald og sálma-
söng til þess eins að koma sér undan erfiðisvinnu. Að öllu jöfnu
voru miðaldamenn þó neikvæðir í garð vinnu. Tómas frá
Akvínas, sem var undir sterkum áhrifum frá Aristótelesi, leit svo
á að æðsta athöfn mannsins væri andleg íhugun. Maðurinn þyrfti
vissulega að vinna til að afla sér lífsnauðsynja, en þessi vinnu-
skylda sneri ekki að einstaklingum, heldur að mannkyni sem
heild. Sá takmarkaði hluti þess, sem af einhverjum ástæðum gat
hliðrað sér hjá líkamlegri vinnu, til dæmis ef fæðingarstaða gaf
kost á því, var að mati Tómasar einfaldlega heppinn, því hann
hafði kost á að rækta eðli sitt sem íhugandi skynsemisvera enn
betur en aðrir.12
11 Matt. 6:25-34.
12 Grenholm, bls. 49.