Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 95
SKÍRNIR
KONUNGASAGAN LAXDÆLA
365
þess að skáldskaparfræði Aristótelesar var óþekkt á miðöldum og
bygging miðaldarita laut öðrum lögum, líka á Islandi.20
Auðvitað má greina formgerð Laxdælasögu eins og nútíma-
skáldrits en hér verður beitt sögulegri greiningu. Sú aðferð skerp-
ir skilning á ýmsum þáttum í sögunni sem ella væru torskildir.
Þannig verður að horfa til tíðarandans til þess að skilja byggingu
sögunnar. Laxdælasaga er ekki byggð upp eftir smekk Aristó-
telesar og nýaldarmanna heldur er ættin sá möndull sem sagan
snýst um. Ætt Laxdæla er rakin frá manni til manns eins og sagan
er rakin frá konungi til konungs í tímaröð í konungasögum og
raunar einnig í sumum Islendingasögum öðrum (til að mynda
Egilssögu, Grettissögu og Vatnsdælasögu).
Laxdælasaga hefst á ættartölu: „Ketill flatnefr hét maðr, sonr
Bjarnar bunu; hann var hersir ríkr í Nóregi og kynstórr“ (3).
Ekkert sem fram kemur um Ketil í sögunni varpar Ijósi á Kjartan,
Guðrúnu og Bolla enda hefur Ketill ekki þann tilgang. Frá hon-
um er sagt í Laxdælu sem ættföður Laxdæla. Þau tvö orð sem um
hann eru höfð, ríkur og kynstór, lýsa ættinni. Fram kemur að
dóttir hans er gift dóttursyni Kjarvals írakonungs. Hin eiginlega
saga hefst svo eins og saga Noregs, með Haraldi hárfagra: „Á
ofanverðum dggum Ketils hófsk ríki Haralds konungs ins hár-
fagra, svá at engi fylkiskonungr þreifsk í landinu né annat stór-
menni, nema hann réði einn nafnbótum þeira“ (4). Með orðunum
„fylkiskonungr [...] né annat stórmenni" er Ketill gerður jafn
konungum. Stórmennska hans veldur því að hann getur ekki lot-
ið konungi og heldur vestur til Skotlands.
Þó að Laxdælir séu frá upphafi jafnir hvaða tignarmönnum
öðrum verða metorð þeirra enn meiri. Þorsteinn, dóttursonur
Ketils, „eignaðisk hálft Skotland ok varð konungr yfir“ (7). Sá
Þorsteinn er langafi Ólafs pá sem er þannig kominn af konungum
í báðar ættir, um móður sína og ömmu. Þó að Ketill sé þarna
framan við á ættin sér einnig ættmóður, Unni djúpúðgu, sem
nemur land á Islandi. Unnur flýr Skotland við fall Þorsteins,
20 Um það hafa m.a. fjallað Ryding (Structure in Medieval Narrative, einkum
115-61), Lönnroth (Njáls saga, 41-55 og 68-82) og Clover (The Medieval
Saga, einkum 61-108).