Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 206
GREINAR UM BÆKUR
GEIR SVANSSON
Ósegjanleg ást
Hinsegin sögur og hinsegin frœði í íslensku samhengi
Vigdís Grímsdóttir Guðbergur Bergsson Kristín Ómarsdóttir
Z,- Ástarsaga Sú kvalda ást sem Dyrnar þröngu
Iðunn 1996 hugarfylgsnin geyma Mál og menning 1995
Forlagið 1993
Vegna einhvers frumstæðs ótta frá fyrstu tíð heldur maður að ástin
hljóti að vera tengd hrakförum, hryllingi og dauða eða að minnsta
kosti slæmum tíðindum. Ég veit að þetta er hjátrú og ég þekki hana
hjá sjálfum mér en það er sama hvernig ég reyni að láta vit og skyn-
semina ráða, ég veit að ástin er tengd dauða og að við (líklega ég)
verðum fyrr eða síðar að fórna lífinu, kannski ekki fyrir hana heldur
vegna hennar.1
Mýtan um ástina er nátengd dauðanum: Ástin vegur salt milli hamingju
og hörmungar og hvergi er lífsháskinn meiri. I rómantískri ást er maður
reiðubúinn að fórna sjálfu lífinu fyrir ástina og Oscar Wilde benti á
dekkri hliðar rómantíkurinnar þegar hann staðhæfði (að gefnu tilefni) að
„allir myrða yndi sitt“.2 Ástarsögur enda einatt, með einum eða öðrum
hætti, á hjónabandi eða dauða. Þessi lífs- og dauðadans er staðfestur í
kenningum Freuds þar sem átök lífshvatar og dauðahvatar, Erosar og
Þanatosar, drífa manneskjuna í gegnum lífið - fram í dauðann. Oll þessi
„sannindi“, eða klisjur, gætu verið, og eru að vissu marki, megin inntak-
ið í tilvitnuninni hér að ofan. En hún felur einnig í sér sína eigin afbygg-
ingu: Lífinu er ekki fórnað, á rómantískan hátt, fyrir ástina heldur vegna
hennar; ekki eingöngu í freudískum skilningi heldur vegna þess að ástin
sem Guðbergur skrifar um er ást tveggja karlmanna og það er sjálft ást-
arsamband þeirra sem er hættulegt. Það er hættulegt - og dauðadæmt - í
tvennum skilningi, óeiginlegum og eiginlegum: Ást þeirra er fordæmd
(má ekki vera til) en auk þess „hlýtur“ sambandið að leiða til eyðni þar
1 Guðbergur Bergsson, Sú kvalda ást sem hugarfylgsnin geyma, bls. 14.
2 Sbr. fræga ljóðlínu úr The Ballad of Reading Gaol, „Each man kills the thing
he loves“. Þýðingin er fengin frá Magnúsi Ásgeirssyni: Kvæðið um fangann,
Akrafjall 1954.
Skírnir, 172. ár (haust 1998)