Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 217
SKÍRNIR
ÓSEGJANLEG ÁST
487
nútímans stækkar mælikvarðinn og stofnanir þjóðfélagsins taka að ala á
órökrænni hræðslu við nýskilgreint fyrirbæri, hina hómósexúal mann-
eskju, sem ógnar grunnforsendum þess. Sódómska hafði framan af
öldum verið talin tímabundinn afbrigðileiki í kynhegðun en nú var
homminn kominn fram á sjónarsviðið sem sérstök manngerð og hana
þurfti að skilgreina á alla kanta, einkum sálfræðilega og læknisfræðilega.
Homminn er, samkvæmt Westphal, karl sem umsnýr í sjálfum sér
karllægum og kvenlægum eiginleikum á sjúklegan hátt. Hugmyndin um
hommann sem kvenlegan karlntann, eða konusál í karlmannslíkama, hef-
ur reynst lífseig í almannavitund. Upp frá þessu er gagnkynhneigð
normið sem skilgreinir sig út frá afbrigðilegri samkynhneigð. Skilgrein-
ingin hverfist um (afbrigðilegt) kynlíf og svo er enn í dag. Hommar eru
fordæmdir fyrir sjúklega og spillta kynlífshegðun sem talin er ógna
gagnkynhneigðu skipulagi og sjálfri grunneiningu samfélagsins, fjöl-
skyldunni, sem viðheldur „stofninum“, (hag)vexti og velmegun.
Sigmund Freud setti frant kenningar sínar um eðlis- og frumlæga tví-
kynhneigð manneskjunnar skömmu eftir aldamótin 190 0.27 Samkyn-
hneigð var í augum Freuds hvorki sjúkdómur né skammarlegur löstur,
heldur þáttur í kynferði ailra manna. Um væri að ræða frávik og afbrigði
af kynhegðun vegna hömlunar á kynferðislegum þroska sem væru hugs-
anlega tilkomin vegna (of) sterkra tengsla við ráðríka móður í barnæsku
sem síðan ýtti undir samkynhneigt val síðar meir. Kynþroski hvers ein-
staklings frá barnæsku til fulls þroska speglaði í raun þróun kynþáttarins
í heild frá frumstæðu „lauslæti" til gagnkynhncigðs einkvænis, sjálfrar
forsendu siðmenningar. Af þessu mætti ætla að Freud hafi verið nei-
kvæður gagnvart „hættulegum þrám“ sem ekki leiða til getnaðar. Hann
taldi aftur á móti enga ástæðu til að taka samkynhneigt fólk í meðferð,
nema ef eitthvað meira en „samkynhneigðin" amaði að. Til að styðja mál
sitt benti hann gjarnan á andans jöfra sem höfðu haft þennan „ann-
marka“: Platón, Michelangelo og Leonardo da Vinci. Samkynhneigð var
í augum Freuds ekki undantekning; það stríddi gegn kenningu hans að
aðgreina samkynhneigða frá öðrum mönnum og gera úr þeim hóp mcð
sérstakt eðli. Hann var á móti því að mismuna fólki vegna kynhneigðar.
27 Sjá t.d. umfjöllun hans í ritgerðinni „The Sexual Aberrations" í On Sexuality:
Three Essays on the Theory of Sexuality and other works. Þýð. James
Strachey. London: Penguin, 1989, bls. 45-60. Einnig í Undir oki siðmenningar
(Das Unbehagen in der Kultur, 1930), þýð. Sigurjón Björnsson. Reykjavík:
Hið íslenska bókmenntafélag, 1990, t.d. bls. 47. I þessu sambandi er skemmti-
legt að velta því fyrir sér hvort og hversu mikið sú staðreynd að Anna, dóttir
Freuds, var lesbía, hafi haft áhrif á afstöðu hans og kenningar.