Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 226
496
GEIR SVANSSON
SKÍRNIR
þríhyrningar“). Jón Gnarr sýnir karla í ástarleik í Miðnœtursólborginni,51
Tónlistarmyndband fjöllistamannsins Páls Óskars Hjálmtýssonar, sem
sýnir og segir fallega og einlæga ástarsögu tveggja karlmanna á Signu-
bökkum, hlaut sérstök verðlaun Ríkissjónvarpsins í samkeppni sem
haldin var vorið 1997. Þessi stutta upptalning er ekki tæmandi en ítarleg
yrði hún samt sem áður ekki miklu lengri. Óhætt er að taka undir með
Þorvaldi Kristinssyni þegar hann kallar hróplegan skort á samkyn-
hneigðum skáldskap og hinsegin sögum, „háskalega staðreynd"; menn-
ingarleg tjáning, sýnileiki, og þar með skráning inn í opinbera orðræðu,
er bráðnauðsynleg fyrir sjálfsskilning og réttindabaráttu homma og
lesbía. En öll tilnefnd dæmi og önnur ónefnd, sem fært hafa samkyn-
hneigð inn í meginstraum orðræðunnar, hafa átt þátt í að brjóta niður og
afbyggja Berlínarmúr fordóma og óréttlætis: Hann er að hruni kominn.
Með skáldsögunum þremur sem hér eru til umræðu er ef til vill komið
að vatnaskilum og, hugsanlega, eins konar „aldar(kyn)hvörfum“ í ís-
lenskum bókmenntum.
Er ástin blind?
Z fjallar fyrst ogfremst um ástfólks og allarþœr tilfinningar sem henni fylgja,
þótt hugsanlegt sé að einhverjir hlindist af því að aðalsöguhetjurnar séu sam-
kynhneigðar. Fyrir vikið týnist kannski annað, sem ég er að fjalla um í bókinni,
niður - en það er allt í lagi.
(Vigdís Grímsdóttir, viðtal.)52
Byrjum á hinum endanum. A nýjustu bókinni. Uthýsta bókstafnum: Z,
sem á ekki að vera til í opinberri íslenzku en er það samt. - Sennilega
hefur ekkert íslenskt skáldverk vakið eins mikla athygli á, og fyrir, sam-
kynhneigð og Z: Astarsaga. Það er nánast eins og Z sé fyrsta, en ekki
seinasta, nýjasta, hinsegin sagan. Hún er alltént fyrsta íslenska skáldsag-
an sem fjallar á raunsæjan og opinskáan hátt um ástarsamband tveggja
kvenna. Viðtökurnar benda til þess að á bókinni hafi verið þörf og hún
löngu tímabær. Z var með söluhæstu skáldsögum árið 1996, ef ekki sú
söluhæsta. Ritdómar voru jákvæðir og hún var tilnefnd til íslensku bók-
menntaverðlaunanna. Astæðurnar fyrir athyglinni og viðbrögðunum
geta verið margvíslegar en vinsældir Vigdísar Grímsdóttur ráða miklu.
Það er eftir því tekið þegar hún kveður sér hljóðs. Z hlýtur því að teljast
mikilvægt framlag til baráttu samkynhneigðra.
51 Reykjavík: Smekkleysa, 1989.
52 Morgunblaðið, 10. desember 1996.