Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 231
SKÍRNIR
ÓSEGJANLEG ÁST
501
breyting mín). Ef til vill er ekki vanþörf á því að endurskoða skilgrein-
inguna eftir útkomu Z: Astarsögu\) Titillinn í heild getur reyndar verið
írónískur. Astarsagan er mark afþreyingarbókmennta, en það gæti Z líka
verið. Vigdís hefur sjálf tjáð sig um merkingu stafsins (eða eina þeirra); z
er hinn bannaði, útskúfaði bókstafur, rétt eins og samkynhneigðar
ástir.66 Það fyrsta sem mér datt í hug var hins vegar mark Zorros, góða
útlagans, blóðrisa Z sem hann risti með stingsverði sínu á hörund
óþokka, í nafni réttlætis! Ekki má heldur gleyma Hester Prynne í
Skarlatsrauba bókstafnum, eftir Nathaniel Hawthorne, sem þarf að bera
skarlatsrautt mark púrítanískrar skammar.67 Hvað sem því líður er Z
ákaflega (meló)dramatískt heiti á bók, hvað þá manneskju.68 Þessi
íróníska vísun í „lágmenningu" virkar kannski sem eins konar mótvægi
við upphafnar tilfinningar og ástríður sögunnar. Vigdís fer nefnilega út
að ystu mörkum tilfinningasemi, að þeirri hárfínu línu sem skilur að há-
leitar tilfinningar og lágkúru.
Hættast er frásögninni komið hjá Onnu en hún spinnur þann efnis-
þráð sem heldur sögunni saman. Hlutverk Arnþrúðar og Z er hins vegar
að rekja sig eftir þeim þræði, allt til enda. Fyrir utan að vera ákaflega
sjálfhverft athæfi þá er eitthvað ósannfærandi við það að sitja á eintali,
langt frá ástvinum, og dunda sér við að lesa og brenna ljóð, bréf og stein-
egg, rétt fyrir dauða sinn. Þess vegna munar á stundum ekki miklu að
Ijóðræna Önnu verði að hjárænu. Anna, og höfundurinn í verkinu, gera
sér fulla grein fyrir þessu: „Óskaplega er ég nú harmræn og sorgleg
manneskja. Hérna sit ég og varpa bréfum og ljóðum á eldinn. Eins og
skáldsagnapersóna í rómantískri vellu. Eins og kvikmyndapersóna í úr-
eltri mynd“ (218-19). Þessi „játning“ á hinu augljósa vinnur síðan gegn
melódramanu (rétt eins og titillinn og önnur írónía í sögunni). Fyrir utan
að vera siðferðilega vafasamt gagnvart ástvinum, þá er það ekki með
þessum hætti sem manneskjur af holdi og blóði (vilja) mæta dauða sín-
um. Svona gerir maður í dagdraumum og ljóðum, ekki í raunveruleikan-
um; ef til vill mætti segja að „raunsæið" í skáldsögunni taki sér póetískt
66 Sjá viðtal í Veru, 6. tbl. 1996, bls. 9.
67 Nathaniel Hawthorne, Thc Scarlet Letter, útgefín 1850.
68 Góður vinur benti á að Zeta gæti hæglega verið dragdrottingarnafn; þ.e. nafn
sem viðkomandi notar á dragsýningum. Dæmigerð nöfn á því sviði eru Trixie,
Venus Xtravaganza, Taboo, Miss Understood, Raven O, Girlina, Hedda Lett-
uce, Vivien Highgloss, Dídí Flame, Toiletta de Tarte, Diarrhea, o.fl. Þetta er
skemmtileg tenging við gjörningskenningu Butlers og pælingar hennar varð-
andi skopstælingu. Z er einmitt sú í bókinni sem skiptir um kyngervi í rás
sögunnar.