Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 258
MYNDLISTARMAÐUR SKÍRNIS
Magnús Kjartansson
- Sjáiði manninn!
ÓHÆTT er AÐ SEGJA að með sýningu sinni að Kjarvalsstöðum í janúar
1994 hafi Magnús Kjartansson brotið blað í íslenskri myndlistarsögu.
Aldrei fyrr hafði íslenskur myndlistarmaður tekist á við mikilsverðari
viðfangsefni með eins afdráttarlausum hætti: eðli og kraftbirtingu hins
geistlega, einsemd og firringu nútímamannsins og líkamningu þjáningar-
innar. Við samanburðinn bliknar megnið af svokallaðri hugmyndalist 8.
áratugarins, sömuleiðis hinni tilvistarlegu málaralist sem gagntók unga
íslenska listamenn á 9. áratugnum.
En þar sem líkingamál Magnúsar - allegorían - var reist á atburðum
Nýja testamentisins, og vísaði meðfram til þeirra aðferða sem listamenn í
hjarta kristindómsins, á Italíu, og þá einkum veraldarvanir listamenn
Feneyjalýðveldisins, notuðu til myndgervingar kristilegra viðfangsefna,
var eins og íslenskir gagnrýnendur forðuðust að taka beina afstöðu til
myndefnis hans og þeirra spurninga sem það vakti. Jafnvel í skránni sem
Kjarvalsstaðir gáfu út í tilefni þessarar sýningar var í aðfaraorðum látið
að því liggja að Magnús væri fyrst og fremst að fjalla um togstreitu nátt-
úru og listar, ef til vill einnig um „myndmál málverksins“, og klykkt út
með því að eftirláta áhorfandanum að ákvarða hvort það sem listamaður-
inn hefði fram að færa væri gamaldags eða nýtt af nálinni.
Að vísu má segja að hér sé okkur, hálfheiðnum Islendingum, nokkur
vorkunn, því við erum hreint ekki vanir því að glíma við tilvistarleg
álitamál í listrænu formi út frá forsendum kristindómsins. Hvernig í
ósköpunum eigum við að bregðast við því þegar myndlistarmaður biður
okkur að ígrunda eðli veraldlegrar og geistlegrar ástar - Amor profano e
amor sacro - og tákngerir þessi hugtök, annars vegar með Alþingishús-
inu, hins vegar með Dómkirkjunni?
Á hinn bóginn áttu þessi málverk listamannsins greiðan aðgang að
hjörtum spænskra kaþólikka, þegar hann stuttu seinna sýndi úrval þeirra
í gamalli kirkju í Madríd í tilefni norrænnar menningarhátíðar. Hefur sá
sem þetta ritar sjaldan orðið vitni að viðlíka fjölmiðlafári í tengslum við
myndlistarsýningu.
Sýning Magnúsar að Kjarvalsstöðum kom líka í opna skjöldu ýmsum
þeim sem fylgst höfðu með ferli þessa fjölhæfa listamanns. Þungur, næst-
um harmrænn undirtónn hennar, sérstaklega áréttaður með dimmleitum,
litlausum tónum, risastór andlit og líkamspartar og stórbrotinn einfald-
leiki allra forma, allt var þetta ólíkt því sem menn áttu að venjast frá
hendi Magnúsar. Var ekki sami listamaður eitt sinn að tefla saman litríku
pappadrasli, og að yfirfæra á striga risastórar nektarljósmyndir af sjálfum
Skírnir, 172. ár (haust 1998)