Vestfirska fréttablaðið - 01.06.1984, Blaðsíða 21

vestlirska
vestlirska
rRETTABLADID
21
Einar K. Guðfinnsson, útgerðarstjóri Bolungarvík:
Aukin nýting sjávarfangs
— Um meltuvinnslu, sem aðferð til þess að nýta
aukaafurðir úr fiskiðnaði
Við höfum áþreifanlega verið á það minnt á síðustu árum að sjórinn
er ekki óþrjótandi auðlind. Útfærsla landhelginnar um miðbik síðasta
áratugar færði okkur heim mikla aflaaukningu, sem fyrst og síðast stóð
undir þeim mikla hagvexti sem við nutum á árunum sem þá fóru íhönd.
Enginn vafi er á því að útfærsla landhelginnar, fyrst í 50 mílur og síð-
an í 200 sjómílur, var undirstaða þeirrar miklu lífskjarasóknar sem hér
átti sér stað á ofanverðum síðasta áratug.
Örlítið yfirlit um þróun afla nokkurra fisktegunda segir okkur meira
um þetta efni, en langt mál.
Ár 1978 1979 1980 1981 1982
Þorskur 320 360 428 461 382 (í þús. tonna)
Annar botnfískur 158 218 236 255 307 (í þús. tonna)
Af þessari töflu má sjá að
gífurleg aflaaukning varð á öll-
um helstu nytjafiskum okkar, á
ótrúlega fáum árum. Þessa
aflaaukningu má svo sem fyrr
er sagt, fyrst og fremst rekja til
útfærslunnar í 200 sjómílur.
Segja má að á síðustu tveimur
árum hafi mjög tekið að slá í
bakseglin. Lagðist þar raunar
margt á eitt. Þegar á árinu 1982
tók að draga úr þorskaflanum.
Ekki er þó með sanngirni hægt
að segja að það hafi verið afla-
leysisár. Annar botnfiskafli
jókst, svo sem sjá má í töflunni
hér að framan. En þorskaflinn
var með því allra mesta sem
þekkst hafði í sögunni, þó minni
væri en metárið 1981.
Það er hins vegar á síðasta ári
og að því er virðist einnig á
þessu sem samdráttareinkenna
tekur að gæta. A síðasta ári
veiddust einungis tæp 294 þús-
und tonn af þorski. Þessi afli var
einvörðungu um 49% af heild-
arbotnfiskaflanum, en hafði á
árunum 1979 til og með 1981,
verið á bilinu 62,3 til 65 prósent.
Heildarbotnfiskaflinn í fyrra
var rétt tæp 600 þúsund tonn,
en fór upp í 715 þúsund -tonn
árið 1981.
Þetta örstutta talnalega yfirlit
sýnir okkur vitaskuld þau um-
skipti sem orðið hafa í sjávarút-
vegi okkar. Þrátt fyrir stærri
skipastól og öflugri veiðitækni,
minnkar aflinn. Það var því
varla ofmælt í upphafi að segja
að við höfum verið á það minnt
að sjórinn er ekki ótæmandi
auðlind.
„Aukaafurðaiðnaður“
A undanförnum allmörgum
árum hefur verið að því unnið
að þróa aðferðir til þess að nýta
betur sjávarfang okkar íslend-
inga. Starfsmenn Rannsóknar-
stofnunnar fiskiðnaðarins hafa
unnið þar mikið og merkilegt
brautryðjendastarf. Er ég ekki í
vafa um að starf þeirra mun á
næstunni nýtast til margra
góðra hluta og verða metið að
verðleikum.
Eins og Sigurjón Arason
verkfræðingur hjá stofnuninni
benti á í athyglisverðu erindi
sem hann flutti á fundi á vegum
Atvinnumálanefndar Bolung-
arvíkur 28. mars síðast liðinn, er
fiskiðnaðurinn dæmigerður
„aukaafurðaiðnaður". Sem
dæmi nefndi hann að við fram-
leiðslu fiskflaka fellur um það
bil 60 prósent af þunga fisksins
undir skilgreininguna „aukaaf-
urðir" og við rækjuvinnslu 75%
eða meira.
I þessum aukaafurðum búa
vitaskuld ýmsir ónýttir mögu-
leikar, sem augljóslega verða
skoðaðir enn frekar á næstu ár-
um.
Þær miklu umræður sem nú
eiga sér stað um lífefnaiðnað,
byggjast einmitt á möguleikum
á þessu sviði. Mikilvægt er að
vel verði að verki staðið og
skilningur ríki gagnvart rann-
sóknum þessum. Staðreynd er
að við íslendingar höfum verið
alltof aftarlega á merinni á sviði
rannsókna, enda verjum við
hlutfallslega miklu lægri upp-
hæðum til rannsókna- og þró-
unarstarfa en þjóðir í kring um
okkur. Það er hins vegar kapí-
tuli út af fyrir sig, sem ekki
verður frekar rætt um.
Nýting á slógi og lifur
Það er kunnara en frá þurfi
að greina, að menn hafa mjög
beint sjónum sínum að nýtingu
á slógi og lifur úr fiski. A þess-
um sviðum hafa menn á Vest-
fjörðum ekki látið hlut sinn eftir
liggja. Þannig má þess geta að
a.m.k. margir þeirra togara sem
hingað komu þegar endurupp-
bygging togaraflotans á síðasta
áratug varð, voru með búnað til
lifrarvinnslu. Sú vinnsla tókst
þó ekki sem skyldi. Kom þar
ýmislegt til, svo sem eins og
tæknilegir örðugleikar og að
verðlag afurðanna leyfði ekki
að greitt yrði nægilega hátt verð
svo að mönnum þætti vinnslan
borga sig.
Enn á ný huga menn að
frekari vinnslu sjávarfangs. A
vegum Norðurtangans hf. á
Isafirði er nú unnið að athyglis-
verðum tilraunum á þessu sviði
undir stjórn Kristjáns Jóakims-
sonar útgerðarfræðings. Og í
Bolungarvík er að hefjast
vinnsla á slógmeltu. Hér á eftir
verður rætt um þá vinnslu.
Hvað er meltuvinnsla?
Rannsóknarstofnun fiskiðn-
aðarins hefur í all mörg ár bent
á eina leið umfram aðrar til þess
að nýta þær svokölluðu auka-
afurðir, sem nú er fleygt í sjó-
inn. Þetta er meltuvinnsla. Þar
sem allsendis er óvíst hvort les-
endur viti hvað við er átt skal
þess freistað að lýsa nokkuð
þessari vinnslu, áður en farið er
út í aðra sálma sem henni
tengjast.
Eins og flestum mun kunnugt
er slógi og svokölluðum úr-
gangsfiski nú kastað í sjóinn.
Hugmyndin á bak við meltu-
vinnslu er í sem stystu máli sú
að nýta þetta hráefni til vinnslu.
Strax og farið var að vinna að
hönnun slíkrar vinnslu um borð
í togurunum var lögð á það á-
hersla að öll vinnslurásin yrði
sem sjálfvirkust. Mikið kapp
var á það lagt að meltuvinnslan
um borð mætti ekki verða til
þess að auka á vinnuna.
Vinnslurásin er því ákaflega
einföld og augljós. Engar
breytingar verða við aðgerða-
vinnuna. En sú breyting á sér
stað að slóg og innyfli úr fiskin-
um renna ekki lengur í sjó en í
sérstakt færiband á millidekki
(aðgerðarsal) sem flytur það í
safnker. Þaðan rennur slógið í
gegnum hakkavél og ofan í
tank, þar sem það geymist þar
til komið er til löndunar. Til
þess að tryggja geymsluþol
slógsins er það blandað maura-
sýru. Eins og fyrr segir er þetta
kerfi alsjálfvirkt.
Meltuvinnsla er nú að hefjast
um borð í skuttogaranum Dag-
rúnu frá Bolungarvík. Unnið
hefur verið að því í vetur að
koma fyrir búnaði um borð.
Fyrsti túrinn sem slóg var hirt í
hófst 30. apríl og lauk honum 6.
maí. Þegar þetta er skrifað, viku
fyrir sjómannadag, er skipið
nýbúið að landa meltu í þriðja
sinn, 18 tonnum. Alls hefur þá
skipið landað um 50 tonnum af
meltu.
Þessir túrar eru þó ekki mjög
dæmigerðir fyrir slógmeltu
vinnslu í framtíðinni. Skipið
hefur einkum veitt grálúðu og
einnig karfa, en aflinn hefur
verið lítið þorskborinn. Eins og
kunnugt er leggst lítið til af slógi
við þannig veiðar.
Byggt á athugun verk-
fræðings
Erfitt er jafnan að rekja ná-
kvæmt upphaf allrar nýbreytni.
Rétt er að nefna að Dagrún var
eins og mörg önnur skip hér við
Djúp búin lifrartanki og um
borð í skipinu var lifur hirt um
tíma. Það var þó ekki unnt til
lengdar og lagðist því af. Á hinn
bóginn hefur alltaf blundað á-
hugi á að nýta aukaafurðirnar
og sömu sögu má vísast segja af
útgerðum víða annars staðar.
Hreyfing komst þó á síðast liðið
haust. Ungur verkfræðinemi
kaus sér að lokaverkefni við
verkfræði' og raunvísindadeild
Háskóla íslands, að athuga
meltuvinnslu og kannaði hana
sérstaklega með tilliti til Síldar
og fiskimjölsverksmiðjunnar í
Bolungarvík. Þessi ungi verk-
fræðingur var Elías Jónatans-
son í Bolungarvík, sem nú
stundar framhaldssnám við há-
skóla í Bandaríkjunum. Niður-
staða hans var á þá lund að
fýsilegt væri að reyna meltu-
Guðjón Magnússon, verksmiðjustjóri sýnir okkur meltuþykknið að lokinni vinnslu.