Vestfirska fréttablaðið - 17.12.1985, Blaðsíða 33

vestíirska
1
FRETTABLADID
33
ar, það vantar mikið af annarri
lunningunni í hann. — En eitt
er merkilegt,“ segir Erhard og
réttir upp vísifingur. „Eitt er
merkilegt og það er að sú vitn-
eskja að þetta væru skip Mar-
grétar fyrstu (hún var drottning
um 1400) hafði gengið í munn-
mælum um aldir, þannig að
lengi hafði verið vitað að eitt-
hvað lá þama úti. Á sjötta ára-
tugnum koma svo tveir áhuga-
froskmenn til sögunnar. Þeir
köfuðu þama niður, fundu fjöl
úr skipi og afhentu Þjóðminja-
safninu. Þá hófust 5 ára rann-
sóknir og undirbúningur og
loks voru flökin grafin upp árið
1962. Og við aldursgreiningu
kom í ljós að flökin voru miklu
eldri en Margrét fyrsta, þau
voru frá því um 1000, eða frá
víkingatím anum.“
SAFNIÐ BYGGT
„Svo var farið að íhuga hvað
gera skyldi við skipin fimm.
Niðurstaðan varð sú að byggja
þetta hús undir þau. Hróars-
kelduborg gaf lóðina undir
húsið. Síðan var efnt til hug-
myndasamkeppni meðal arki-
tekta um hönnun safnsins og er
útkoman sú sem þið sjáið,“
segir hann og sveiflar hand-
leggnum í kringum sig. „Þetta
er jú mjög fallegt og gott hús, en
Hróarskeldu
Erhard Grimstad, forstöðumaður Víkingasafnsms í Hróarskeldu,
stendur þama við eina knörrinn sem fundist hefur. Þessi er talinn
hafa verið smíðaður öðm hvom megin við árið 1000. Það var
einmitt á svona skipum sem landnámsmennimir sigldu til íslands.
Erhard hafði marga fróðleiksmola á reiðum höndum um ágæti
knarrarins.
að þama úti í firðinum lægi
eitthvað,“ heldur Erhard áfram.
„Til marks um það er að sjó-
menn rifu einlægt net sín þama
og vitað er að þegar mótorbát-
amir komu til sögunnar tóku
nokkrir sjómenn sig til og
hjuggu stykki úr skipunum, eins
og nú má sjá á knerrinum okk-
hefur þó einn galla: það er of
lítið.“ Og nú gefur hann frá sér
sorgarhljóð. „Það hefði mátt
vera tíu sinnum stærra, við er-
um búin að finna svo margt
síðan safnið var byggt sem við
vildum gjaman sýna. En ekki
þýðir að fást um það. Þegar
safnið hafði verið byggt var
VQdngasafnið var opnað þegar búið var að endurbyggja knörrinn. Síðan hafa safngestir getað fylgst
með framgangi vinmmnar við hin skipin fjögur. Nú er verið að setja síðasta skipið saman, langskipið,
og sést grindin hér. Búist er við að verkinu ljúki að einu til tveimur árum liðnum.
komið með skipsleifamar og við
hófumst handa við að púsla
skipunum saman. Þau böfðu
flast út á botninum og því
þurftum við að finna út hvernig
þau höfðu verið í laginu. Við
byijuðum á knerrinum og þegar
við höfðum endurbyggt hann
var safnið opnað. Það var árið
1969. Síðan hefur almenningi
gefist kostur á að fylgjast með
framvindu vinnunnar við hin
skipin. Og nú stendur yfir vinna
við það síðasta, langskipið, en
verkið hefur tafist nokkuð
vegna þess að við höfum orðið
að sinna mörgum öðrum verk-
efnum meðfram. Sennilega eig-
um við eftir 1 — 2 ár enn.“
Erhard segir okkur að hjá
safninu vinni 35 — 40 fastir
starfsmenn og álíka margir
lausráðnir. Meðal verkefna sem
þeir þurfa að sinna utan safns-
ins má nefna að ef byggja á brú
einhvers staðar eru þeir beðnir
að kanna hvort einhverjar sjó-
minjar finnist við fyrirhugað
brúarstæði.
EINI KNÖRRINN
Nú er komið að nánari útlist-
un á skipunum og því hlutverki
sem þau gegndu. Gefum Er-
hard orðið aftur:
„Á víkingatímanum voru til
margs konar skip og gegndi
hver tegund ákveðnu hlutverki.
Við getum tekið langskipið sem
dæmi, þetta með skjaldaröðun-
um á hvoru borði. Það var her-
skip, skip sem ætlað var að vera
hraðskreitt, enda var í því pláss
fyrir 24 ræðara.
Það vildi svo vel til að skipin
okkar voru hvert af sinni gerð.
Þetta þama,“ segir hann og
bendir, „þetta er hinn frægi
knörr, sem íslendingasögurnar
segja okkur að hafi verið hafður
til siglinga milli landa. Og þetta
er eini knörrinn sem fundist
hefur, svo þið getið ímyndað
ykkur hve mikill fengur er í
honum. Eins og þið sjáið er
hann breiður og hár og hafði
því mikla flutningsgetu. I stefni
og skut var þilfar, en í miðjunni
opið rúm þar sem hægt var að
hafa vörur og húsdýr. Sérstaða
knarrarins felst í hinni ótrúlega
góðu sjóhæfni hans, hann gat
siglt næstum hvert á land sem
var, enda fóru víkingarnir víða.
Einn galli var þó á knerrinum,
það var ekki hægt að smíða
hann eins stóran og mönnum
sýndist, því þegar byggt er úr
borðum sem ekki eru yfir 1 cm á
þykkt fæst skip sem vindur sig
gegnum hafrótið og ef það er
haft 100 m langt brotnar það
því í sundur. Þetta voru hin
innbyggðu endalok víkinga-
skipsins sem leiddu til þess að
aðrar skipstegundir komu til
sögunnar, stærri og burðarmeiri
að vísu, en ekki eins hraðskreið
og dugleg sjóskip.“
ENGAR SAGNIR
Erhard segir okkur að vík-
ingamir hafi ekki sagað trén
niður eins og gert er nú til dags,
heldur klofið þau eftir endi-
löngu. Þannig hélt viðurinn
sínum náttúrulega sveigjan-
leika. Þetta segir hann einn af
leyndardómunum bakvið vík-
ingaskipin góðu.
Skipin í Hróarskeldu eru tal-
in vera byggð í Noregi, en lítið
er vitað um hvemig þau döguðu
uppi á Sjálandi. Hins vegar
virðast þau hafa lent í orustu,
því á lunningunum má finna
göt eftir örvar.
Og hér lýkur leiðsögn Er-
hards Grimstads um víkinga-
safnið í Hróarskeldu. Það á að
sönnu mikið erindi við íslend-
inga, því það geymir að minnsta
kosti hluta leyndardómsins um
landnám íslands.
Og endar hér frásögn okkar
af vinabæ ísafjarðar í Dan-
mörku.
Rúnar Helgi Vignisson
Guðrún Guðmundsdóttir
Bækur
■ ■ ■ ■
— Om og Orlygur
I ' ■■ ■ lllllllilliipl llll lillll iillllll
STBMAR j. tÚÐVÍKSSON
ÞRAUTGÓÐIR
Á RAUNASTUND
BJÖRGUNM- OG SJÓStYSASAGA
ÍSLANOSXMI 0INDI
ÞRAUTGÓÐIR Á RAUNA-
STUND
17. bindi björgunar- og sjóslysa-
sögu íslands eftir Steinar J. Lúð-
víksson.
Bókaútgáfan öm og örlygur
hefur gefið út bókina Þrautgóðir á
raunastund eftir Steinar J. Lúð-
víksson. Bókin er sautjánda bindið
í hinum mikla bókaflokki um
björgunar- og sjóslysasögu Islands
og fjallar hún um atburði áranna
1967 og 1968, en í fyrri bókunum
hefur verið fjallað um atburði frá
aldamótunum 1900 fram til 1966,
auk þess sem ein bókanna var
helguð brautryðjendum á sviði
slysavama á tslandi.
í bókinni er getið margra sögu-
legra atburða er urðu á ámnum
sem bókin fjallar um. Meðal stærri
atburða má nefna frásögn um
mannskaðaveðrin er urðu snemma
árs 1968 er breski togarinn King-
ston Peridot fórst með allri áhöfn
fyrir norðan land, breski togarinn
Ross Cleveland og vélbáturinn
Heiðrún II fórst á lsafjarðardjúpi
og togarinn Notts County strandaði
við Snæfjallaströnd. Sagt er frá
einstæðri björgun Harry Eddoms
sem var eini maðurinn sem komst
lífs af er Ross Cleveland fórst, sagt
frá frækilegri björgun áhafnarinnar
af Notts County og greint ítarlega
frá réttarhöldunum sem fram fóm í
Bretlandi eftir sjóslysin. 1 bókinni
er greint frá fjölmörgum öðmm at-
burðum, m.a. björgun áhafnar vél-
skipsens Stíganda er fórst langt
norður i höfum 1967.
Bókaflokkurinn Þrautgóðir á
raunastund er þegar orðinn einn
viðamesti bókaflokkur hérlendis.
Efnisskipan er með þeim hætti að
hvert ár er út af fyrir sig, en at-
burðum gerð misjafnlega mikil skil
eftir eðli þeirra og atvikum. Hverju
ári fylgir nákvæm atburðaskrá í
tímaröð.
Mörgum atburðanna lýsa menn,
sem hlut áttu að máli, ýmist sem
björgunarmenn, eða þeir sem
bjargað var. Óhætt er að segja að
hér sé á ferðinni áhrifamikil og oft
hrikaleg samtíðarsaga, einn af
veigameiri þáttum íslandssögunn-
ar.
Sautjánda bindið var filmusett
og prentað hjá Prentstofu G.Bene-
diktssonar en bundin hjá Amarfelli
hf. Sigurþór Jakobsson teiknaði
kápuna.