Frjáls Palestína - 01.11.2007, Blaðsíða 7
FRJÁLS PALESTÍNA 7
er ekki eins eins upptekin af nakba og
þær eldri. Allan spyr hvort ekki sé tími
til kominn að móta stjórnmálastefnu og
miða aðgerðir við samtímann og þær
hörmungar sem flóttamennirnir búa við
nú í dag, frekar en að einblína á réttlæti
vegna hörmunganna árið 1948.
Þetta er mjög áleitin spurning. Væru
flóttamenn í Shatila betur settir, ef það
væri reynt að leysa vandamál þeirra
utan rammans sem hefur verið miðað við
hingað til? Vitaskuld snýst þetta um réttinn
til að snúa aftur heim – heim til Palestínu.
Grein Allan ýjar að því, að draumurinn
um að leysa flóttamannavandamálið
með því að flóttamennirnir komist aftur
til fyrri heimakynna sé einmitt það
– aðeins draumur. Það er ekkert eftir af
þeirri Palestínu sem var til fyrir stríðið
árið 1948, nema minning sem hægt er
að halda á lofti. Minningin er huggun,10
en er ekki grundvöllur fyrir raunhæfa
stefnu sem gæti raunverulega bætt
stöðu flóttamannanna í dag. Fyrir þessa
ungu flóttamenn er Snorrabúð stekkur,
og hvorki gerlegt né sérlega æskilegt að
endureisa hið forna.
Það er of snemmt að fullyrða
nokkuð, en er þetta vísirinn að því
sem koma skal? Er hin nýja kynslóð
Palestínumanna, sérstaklega þeir
sem búa í flóttamannabúðunum eða
á hernumdu svæðunum, fúsari til að
prófa nýjar áherslur og sleppa takinu
á sígildum prinsippmálum? Er gömlu
prinsippmálunum fyrst og fremst
haldið á lofti af útlögum sem vilja
einmitt halda í minninguna? Minningar
fæða hvorki né klæða. Palestínskir
flóttamenn í dag búa við svo hrikalegar
aðstæður og örvæntingin er slík, að
það er ekki furða að nú séu þeir farnir
að efast um þær aðferðir, hugmyndir
og grundvallarforsendur sem hafa
mótað og myndað stjórnmálaafstöðu
Palestínumanna. Sumir sjá þær jafnvel
frekar sem hluta af vandamálinu heldur
en lausninni. Er þetta vísbending
um að baráttuþrek Palestínumanna
fari minnkandi? Eða er þetta bara
eðlileg endurskoðun á sýn, stefnu og
aðferðum?
Þegar þessar raddir eru teknar með í
reikninginn og þær skoðaðar í samhengi
við nýlegar sögulegar rannsóknir frá
Ísrael, er ljóst að þróunin stefnir í að í
framtíðinni muni verða eitt ríki fyrir botni
Miðjarðarhafs. Áherslan í ísraelskum
sagnfræðirannsóknum er réttlæting á
aðgerðum Ísraela, til dæmis í stríðunum
1948 og 1967. Jafnvel þegar Ísraelar
heyja árásarstríð, til dæmis í seinni hluta
stríðsins 1967, er það skoðað sem eðlileg
og náttúrleg skref og fyllilega í samræmi
við forlög Ísraela og stundum jafnvel sem
vilji Guðs. Þegar landakort frá árunum
2007 og 1947 eru borin saman og skoðað
hverju Ísraelar ráða, er þróunin augljós.
Ísraelar eru smám saman að ná völdum á
öllu því sem kallað var Palestína í byrjun
tuttugustu aldar. Nú, í byrjun tuttugustu
og fyrstu aldar, er hlutur Palestínumanna
álíka smár og hlutur gyðinga var á fyrstu
árum tuttugustu aldar.
Hvernig eiga sagnfræðingar og
aðrir fræðimenn að fjalla um þessa
þróun? Hvernig er hægt að fjalla um
þetta á hlutlausan hátt, þegar örlög og
vonir einnar þjóðar um sjálfstæði eru
nánast að hrynja fyrir augum okkar? Á
sagnfræðingurinn fyrst og fremst að
halda uppi minningunni um Palestínu
sem sögulegt fyrirbæri, eða á minningin
að vera ákveðin fyrirmynd eða vísir að
framtíðarríki? Þar sem ekkert virðist
benda til þess að tveggja ríkja lausnin sé
raunhæfur pólitískur valkostur, er þá ekki
tími til kominn að gefa hugmyndinni um
eitt ríki betri gaum? Hvaða afleiðingar
mundi sá kostur hafa á líf og afkomu
Palestínumanna og Ísraela? Fyrir
Palestínumenn getur hann varla verið
miklu verri en kjör þeirra við síðustu 60
árin.
Tilvísanir
1 Palestínski bókmenntafræðingurinn
Edward Said fjallaði mikið um þetta á
tíunda áratugnum, bæði í ræðu og riti.
2 Benny Morris er fyrst og fremst frægur
fyrir bók sína The Birth of the Palestinian
Refugee Problem, 1947-1949, sem kom
út hjá Cambridge University Press árið
1988. Hún var endurútgefin árið 1988.
3 Beinin kennur nútímasögu Mið-
Austurlanda við Stanford-háskóla
og við American University of Cairo.
Hann er fyrrum formaður Middle East
Studies Association. Sjá grein hans „For-
getfulness for Memory. The Limits of the
New Israeli History“ í Journal of Palestine
Studies 34. árg. 2. tbl (2005), bls 6-23.
4 Fjölmargir hafa fjallað um bækur
nýju sagnfræðinganna. Stundum er
gagnrýnt að þeir gangi of langt, til að
mynda bók Efraim Karsh, Fabricating
Israeli History: The New Historians
(London. Frank Cass, 1997) eða Itamar
Rabinovich: The Road Not Taken. Early
Arab-Israeli Negotiations (New York:
Oxford University Press, 1991). Aðrir
hafa haldið því fram að þeir gangi ekki
nógu, langt svo sem grein Joel Beinin
eða bók Susan Slyomovics, The Object
of Memory (Philadelphia: University of
Pennsylvania Press, 1998).
5 Sjá bók Nur Masalha: Expulsion of
the Palestinians. The Concept of Transfer
in Zionist Political Thought 1882-1948
(Washington DC, 1992).
6 Ein áhrifamesta bók þessa stríðs frá
sjónarhóli Palestínumanna er Khustantin
Zuraykh: Ma´nat al-nakba, sem kom út í
Beirut árið 1948.
7 Hina hefðbundna ísraelsku framsetn-
ingu má finna meðal annars í bók Amos
Elon, The Israelis (London, 1971).
8 Morris, s. 206.
9 Ahmad H. Sa´di og Lila Abu-Lughod
(ritstj.), Nakba. Palestine, 1948, and the
Claims of Memory (New York: Columbia
University Press, 2007).
10 Frábær nýleg bók Laleh Khalili fjall-
ar einmitt um sögulegt minni Palestínu-
manna: Heroes and Martyrs of Palestine.
The Politics of National Commemoration
(Cambridge University Press, 2007).