Sagnir - 01.06.1998, Síða 44

Sagnir - 01.06.1998, Síða 44
43 falið að leita eftir allt að sjö milljón króna láni til fram- kvæmdanna.40 Jón hélt utan á vormánuðum í því skyni að afla lánsfjár og ræða við hugsanlega verktaka. Lá leið hans fyrst til Bretlands þar sem hann reyndi að vekja traust og áhuga fjár- málamanna á framkvæmdinni. Meðal þeirra gagna sem borgarstjóri hafði í farteskinu var lítill sexblöðungur, þar sem rekstrargrundvöllur og framtíðarmöguleikar virkjunarinnar voru raktir í stórum dráttum. Með öðrum orðum, sýnir plagg þetta hvernig bæjaryfirvöld reyndu að „selja“ útlendingum hugmyndina. Er í því efni rétt að hafa í huga að vatnsaflsvirkjanir eru afar staðbundin fyrirbæri sem verða ekki svo glatt hreyfð úr stað. Hönnun þeirra tekur að jafnaði fyrst og fremst mið af staðháttum á hverjum stað, auk þess sem drjúgur hluti fjárfestingarinnar er bundinn í steinsteypu, háspennulínum og kostnaði við staðbundnar undirbúningsrannsóknir og hönnun. Þegar kemur að því að meta hversu traustar virkjanir eru sem veð fyrir lánum, skiptir því mestu máli hversu stöndugt sjálft veitusvæðið er og hverjir vaxtarmöguleikar þess eru, fremur en verðgildi sjálfrar virkjunarinnar. Margt forvitnilegt kemur í ljós við lestur plaggsins. Athygli kann að vekja að útreikningarnir miðuðu ekki við að veruleg aukning yrði í orkunotkun til iðnaðar, eða að ráðist yrði í einhvers konar stóriðju á borð við áburðarframleiðslu.41 Ekki er heldur að sjá að bærinn hafi reiknað með verulega aukinni orkunotkun í kjölfar virkjunarinnar, heldur var væntanlegur vöxtur reiknaður út frá þróuninni undanfarin ár. Loks kemur það nokkuð á óvart, að í úttektinni var sérstaklega bent á þann vaxtarbrodd sem fælist í nærsveitum virkjunarinnar. Bent var á að íslenskur landbúnaður hagnýtti sér sáralítið kosti rafmagnsins og að auka mætti framleiðni hans til mikilla muna með því að nýta orku Sogsvirkjunar.42 Sýnir það glögglega hversu sterk staða landbúnaðarins var enn í hugum manna um miðjan fjórða áratuginn, að vænlegra þótti að freista erlendra fjárfesta með því sýna fram á kosti rafvæðingar í sveitum, en til að mynda í sjávarútvegi þar sem rafvæðing var skammt á veg komin og hugmyndir um vél- frystingu sjávarafurða rétt á umræðustigi. Svo dæmi sé tekið hafði Sænska frystihúsinu verið synjað um rafmagn frá Elliðaárstöð til framleiðslu sinnar.43 Til samanburðar höfðu einstaklingar í Færeyjum strax á öðrum áratugi aldarinnar hafið undirbúning að því að taka rafmagnið í þjónustu fiskvinnslunnar.44 Erfitt er að átta sig á því hversu umfangsmikla rafvæðingu aðstandendur Sogsvirkjunar sáu fyrir sér í sveitum Suðurlands, þar sem slíkar hugmyndir voru ekki útfærðar í bæklingnum. Ljóst er að til að nokkur glóra væri í slíkri framkvæmd, yrðu bændur að nota raf- magn a.m.k. til lýsingar, eldunar og húshitunar. Við sjálf landbúnaðarstörfin hefði rafmagn getað nýst við geymslu og vinnslu mjólkur, svo sem fyrir skilvindur og kælitæki. Jafnframt hefði komið til greina að láta rafmagnið knýja heyþurrkunarvélar, en þær voru alþekktar á Norðurlöndum. Hugmyndin um rafvæddar sveitir var ekki ný af nálinni og hafði verið til umræðu í Þýskalandi um áratugaskeið. Þar eygðu rafveitustjórar vænlega viðskiptavini, sem notuðu mest rafmagn að sumarlagi þegar almenn rafmagnsnotkun var í lágmarki. Var í því sambandi einkum horft til rafmagnsplóga, en þeir höfðu verið á markaði frá því fyrir aldamót. Þegar á hólminn var komið reyndust sveitirnar ekki sá öflugi markaður sem orkufyrirtækin höfðu vonast til. Ástæðan var sú að stórfelld rafvæðing þeirra krafðist margvíslegra skipu- lagsbreytinga, sem ekki nutu stuðnings íhaldssamari afla þjóðfélagsins.45 Undirtektir þær sem Jón Þorláksson fékk í Lundúnum voru fremur dræmar. Réði þar miklu að bresk stjórnvöld settu ströng skilyrði fyrir lánveitingum til útlanda, einkum ef ekki stóð til að verja þeim til kaupa á breskum fjárfestingavörum. Þurfti leyfi frá æðstu stöðum fyrir öllum slíkum viðskiptum.46 Taldi Jón að andstaða breska fjár- málaráðuneytisins hafi ráðið mestu um að lítið varð úr lánsfjáröfluninni þar. Þetta viðhorf kom fram í bréfi sem Jón ritaði meðan á utanförinni stóð, en samkvæmt því leist breskum fjár- málamönnum prýðisvel á áætlanir bæjarins og höfðu mikinn hug á að leggja til þeirra fé. Þar segist borgar- stjóri hafa talað við aðila frá fjármálafyrirtækinu Royal Exchange Assurance, en þeir talið lánsfjárupp- hæðina fullháa. Hins vegar hafi breskir bankamenn verið bjartsýnir á að afla mætti lánsfjár, ef samþykki stjórn- valda fengist.47 Bréf Royal Exchange Assurance til Jóns segja þó nokkuð aðra sögu. Þar var gagnrýnt að bærinn hyggðist ekki leggja neitt fjármagn í framkvæmdirnar, Sogsvirkjun Íslenskt fullveldi í 80 ár SAGNIR ‘ 98 Hér að ofan: Járnbraut á virkjunarsvæðinu. Til vinstri: Grunnur virkjunarinnar. Til hægri: Borað fyrir staura línunnar með þrýstilofti á Mosfellsheiði. Hugmyndin um rafvæddar sveitir var ekki ný af nálinni og hafði verið til umræðu í Þýska- landi um áratugaskeið.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.