Vestfirska fréttablaðið - 04.06.1992, Blaðsíða 4

Þráinn Hafsteinsson íþróttafræðingur skrifar:
s
Iþróttaþjálfun unglinga
á kynþroskaskeiðinu
- hvernig og hvers vegna?
Þátttaka í íþróttum á kyn-
þroskaskeiðinu og stuttu eftir
það virðist vera erfiðleikum
háð fyrír margan unglinginn
og alltof margir hætta íþrótta-
iðkun á þessu aldursskeiði.
Astæður brottfallsins eru
ekki þekktar, en margar kenn-
ingar eru til, sem ekki verða
raktar hér. Ein ástæðan er þó
talin vera sú, að þjálfun ung-
linga á kynþroskaskeiðinu taki
ekki nægilegt tillit til líkamlegs
þroska og ólíkra þarfa meðan
á þessum umbrotatíma stend-
ur í lífi þeirra.
LÍKAMLEGAR
BREYTINGAR
Kynþroskaskeiðið hefur í
t'ör með sér miklar líkamlegar
breytingar, svo sem mikla
lengdaraukningu, oft í kring-
um 10 cm á ári. Bein, vöðvar,
öndunarfæri og kynfæri vaxa
mjög hratt og hefur það í för
með sér stóraukinn kraft til
ýmissa átaka, svo sem á
íþróttasviðinu. Þolgctan eykst
einnig verulega. Líkaminn
verður hæfari til þess en fyrir
kynþroskann að þola kraft- og
þolæfingar. Oft kemur ekki í
Ijós fyrir cn á kynþroskaskeið-
inu hvar líkamlegir hæfileikar
einstaklingsins liggja í íþrótt-
um, því þá fyrst skýrist hvern-
ig líkamsbygging einstaklings-
ins verður. Hjá unglingum í
örum vexti er oft um að ræða
tímabundna stöðvun eða jafn-
vel afturför í hreyfigetu og
æfingum sem krefjast jafnvæg-
is.
Astæðurnar liggja í hröðum
vexti beina og vöðva. Það
tekur tíma fyrir tauga- og
vöðvakerfin að stilla saman
strengi sína og ná að stjórna
hreyfingum stærri og sterkari
vöðva og lengri og þyngri
beina. Þetta hefur í för með
sér að klunnalegar hreyfingar
geta tímabundið verið áber-
andi og tæknileg færni í íþrótt-
um getur orðið slakari en
áður, eða framfarir litlar þrátt
fyrir miklar æfingar.
Kynþroskaskeiðið hefst að
jafnaði tveimur árum fyrr hjá
stúlkum en drengjum og
einnig getur verið margra ára
munur á því hvenær einstakl-
ingar af sama kyni taka út kyn-
þroska sinn.
SÁLRÆNIR ÞÆTTIR
Leitin að sjálfsmyndinni er
einkennandi fyrir kynþroska-
skeiðið. Hver er ég? Hvernig
vil ég vera? Hver vil ég að
ímynd mín verði í augum ann-
ars fólks? Félagarnir hafa oft
meiri áhrif en foreldrarnir á
lífsvenjur og lífsstíl. Vits-
munaþroskinn er mjög mis-
munandi. Mikilvægi þess að
þjálfarinn, sem félagi og
stjórnandi unglinganna, leggi
áherslu á heilbrigðan lífsstíl,
aga og reglusemi á öllum svið-
um og hjálpi til við að finna
fyrirmyndir sem leiða ungling-
ana á braut sem þroskar þá til
árangurs í íþróttum sem á
öðrum sviðum, verður seint
ofmetið.
TAKIÐ TILLIT TIL
ÞROSKA HVERS OG EINS
En hvað kemur þetta tal um
líkamlegan og andlegan
þroska íþróttaþjálfuninni við?
Þarf ég sem þjálfari ekki bara
að kunna skil á sjálfri íþrótta-
greininni? Ég kann góð skil á
tækni, taktík og æfingaupp-
byggingu, hvað þarf ég að
kunna meira?
Vissulega er mjög mikilvægt
að íþróttaþjálfarinn kunni góð
skil á íþróttagreininni, þar er
alltaf forsenda þess að árangur
náist. En það er ekki síður
mikilvægt, og ekki hvað síst
við þjálfun unglinga á kyn-
þroskaaldrinum, að vita hve-
nær eigi að leggja fyrir
ákveðnar æfingar, svo sem
kraft- og þolæfingar, og
hvernær þurfi að meta hvar á
þroskabrautinni hver einstak-
lingur er. Mikilvægi þess að
taka tillit til cinstaklinganna
og gefa þeim verkefni við hæfi
og leggja ekki alltaf sömu
æfingarnar fyrir jafnaldra,
verður seint brýnt um of fyrir
þjálfurum og leiðbeinendum.
Þaö getur verið margra ára
þroskamunur á unglingum
sem eru jafngamlir og æfa og
keppa í sama liði.
TENGSL LÍKAMSÞROSKA
OG ÁRANGURS
í ÍÞRÓTTUM
Hlutverk þjálfarans sem fé-
laga unglinganna er mjög
mikilvægt á þessum árum, og
eitt það mikilvægasta sem
hann getur komið til skila og
útskýrt sem félagi, er hvaða
áhrif kynþroskinn hefur á
íþróttalega getu unglinganna.
Þjálfarinn á að útskýra fyrir
þeim hvað gerist í líkamanum
og að það sé í flestum tilvikum
eðlilegt að unglingarnir taki út
þroska sinn mismunandi hratt
og að einn úr hópnum sé bráð-
þroska en annar seinþroska.
Einnig að vegna þroskamun-
arins verði að leggja fyrir mis-
munandi æfingar á stundum,
því æfingar sem gera sumum
gott séu gagnslausar fyrir
aðra. Útskýrið einnig að
líkamleg geta strákanna verð-
ur meiri vegna karlhormón-
anna sem líkaminn byrjar að
framleiða við kynþroskaskeið-
ið. Strákarnir fá stærri vöðva,
stærri bein, stærra hjarta,
stærri öndunarfæri, sem gerir
þá hæfari til íþróttaiðkunar.
Útskýrið einnig að með
kynþroskaskeiðinu hefst
framleiðsla kvenhormóna sem
valda því að tíðir hefjast hjá
stelpum. Þjálfarinn þarf að
hafa kunnáttu til að geta leið-
beint, útskýrt og rætt í ein-
lægni um alla þessa líffræði-
legu þætti og vandamál sem
þeim geta fylgt.
Útskýrið það tímabundna
forskot sem bráðþroska ung-
lingar geta náð í íþróttum og
þau vandamál sem geta komið
til vegna þess, bæði fyrir þeim
sem eru seinþroska og ekki
síst fyrir þeim sem njóta þessa
forskots tímabundið vegna
stærri og sterkari vöðva, en
Þráinn Hafsteinsson.
ekki vegna ástundunar við
æfingar eða meiri hæfileika.
KRAFTÞJÁLFUN
Eins og áður sagði, þá verð-
ur líkami unglinganna á kyn-
þroskaskeiðinu hæfari til
kraftátaka vegna stærri vöðva.
Áherslan á þess konaræfingar
eykst því hlutfallslega frá því
sem áður var. Farið þó varlega
í kraftþjálfunina og hafið sem
reglu að unglingarnir vinni
sem mest með eigin líkama,
framkvæmi æfingarnar með
réttri tækni og að æfingar sem
valda niiklu álagi á hrygginn,
svo sem lyftur upp fyrir höfuð,
mæti afgangi meðan unglin-
garnir eru að vaxa. Hafið æf-
ingarnar einfaldar í
framkvæmd, leggið fyrst
áherslu á kraftþolið, og að
endurtekningarnar séu marg-
ar og mótstaðan lítil. Síðar
ætti að auka vægi snerpukrafts
og þá er lögð áhersla á hraða
hreyfinga í æfingunum, endur-
tekningum fækkað og mót-
staðan áfram lítil. Áhersla á
þjálfun hámarkskrafts ætti að
hefjast eftir að lengdarvexti
lýkur.
ÞOLÞJÁLFUN
Vegna stærri öndunarfæra
eykst þolhæfni unglinganna á
kynþroskaskeiðinu og er mjög
mikilvægt að þjálfa þolþáttinn
á meðan á þessu þroskaferli
stendur. Oft eiga unglingarn-
ir, sérstaklega stúlkur, erfitt
með þolæfingar vegna skyndi-
legrar þyngdaraukningar á
þessum aldri. Reynið að út-
skýra mikilvægi þolæfinganna,
þó erfiðar séu, og að verið sé
að leggja grunninn að góðu
þoli það sem eftir er ævinnar.
Áhersla á loftháðar æfingar
ætti að vera í fyrirrúmi. Loft-
háðar æfingar eru t.d. hlaup
og hlaupaleikir af ýmsu tagi
(eða langsund á litlum hraða),
sem standa yfir í langan tíma,
frá 5-10 mín. upp í 20-30 mín.
Hraðinn í hlaupunum (sund-
inu) ætti að vera þannig að
ekki myndist mjólkursýra í
vöðvum viðkomandi. Áhersla
á loftfirrða þjálfun ætti alls
ekki að vera mikil, þó svo
að í lagi sé að kynna hana lítil-
lega á þessum árum.
VESTFIRSKA
| FRÉTTABLAÐIÐ |
2. deild kvenna:
BÍ - Reynir 1-0
Kristín Loftsdóttir besti maður vallarins
Guðjón Þorsteinsson skrifar:
Lið BI og Reynis úr Sand-
gerði í 2. deild kvenna mættust
á Torfnesvelli á miðvikudags-
kvöldið í síðustu viku, og
skemmst er frá því að segja,
að BÍ-stúlkurnar uppskáru
verðskuldaðan sigur, 1-0.
Fyrsta og eina mark leiksins
kom eftir góða hornspyrnu
frá Sigrúnu Sigurðardóttur, en
Hulda Bragadóttir stökk
manna hæst og skallaði fallega
í markið. Mörk ísfirsku
stúlknanna hefðu hæglega get-
að orðið fleiri, en herslumun-
inn vantaði.
Besti maður þessa leiks vat
án efa Kristín Loftsdóttir, sern
m.a. varði tvær vítaspyrnur,
en annars á allt BÍ-liðið hrós
skilið fyrir góðan leik. Reynis-
stúlkurnar virtust hafa gleymt
keppnisskapinu heima og not-
uðu tímann óspart til að rífast
hver í annarri. Þær eiga að
geta gert miklu betur.
Bikarkeppnin í knattspyrnu:
BÍ - Yíðir 4-0
— Sigur góðrar liðsheildar
Gtiðjón Þorsteinsson skrifar:
Óhætt er að segja, að strák-
arnir í BI hafi byrjað fyrsta
heimaleik sinn á þessu sumri
með látum, en leikurinn var
háður á Torfnesvelli á þriðju-
daginn í síðustu viku. Liðið
sýndi það í þessum leik að ekki
ættu allir að spá því neðsta
sæti í 2. deildinni.
Jafnræði var með liðunum
til að byrja með og var sótt á
báða bóga, en BI opnaði
markareikning sinn á 17. mín-
LIÐLEIKAÞJÁLEUN
Áhersla á liðleikaþjálfun
ætti að vera mikil meðan vöðv-
arnir eru í örum vexti og fyrstu
ve rulegu k raft þj á I fu n a ræf-
ingarnar eru lagðar fyrir.
Liðkandi upphitunaræfingar í
upphafi livers æfingatíma og
teygjuæfingar til þess að auka
liðleika í lok hverrar æfingar
ættu að vera ófrávíkjanleg
regla. Leggið áherslu á lið-
leikaæfingarnar þegar vöðv-
arnir eru heitir og að rétt sé
farið að við teygjuæfingar og
beitingu líkamans. Sé liðleika-
þjálfuninni sinnt vel á vaxtar-
skeiðinu eru minni líkur á
meiðslum, viðkomandi þolir
meira álag í þjálfun og á auð-
veldara með að framkvæma
tæknilega flóknar hreyfingar
og æfingar og meiri líkur eru
til þess að viðkomandi eigi
auðvelt með að viðhalda nægi-
legum liðleika undir miklu
æfingaálagi á fullorðinsárun-
um.
TÆKNIÞJÁLFUN
Hlutfall tækniþjálfunar af
heildarþjálfuninni minnkar
við auknar áherslur á kraft- og
þolaukandi æfingar. Tækni-
þjálfunin ætti að miðast við að
viðhalda áður lærðri tækni.
Ört stækkandi vöðvar þurfa að
laga sig að flóknum hreyfing-
um. Gefið ykkur góðan tíma
við tækniæfingarnar og gefist
ekki upp þó á móti blási um
tíma. Reynið ætíð að tengja
kraft og tækniæfingar saman
þannig að léttar tækniæfingar
komi á milli kraftæfinga, t.d.
á meðan á hvíld stendur.
SÉRHÆFING HEFST
- EJÖLÞÆTT ÞJÁLFUN
ÁFRAM
Þegar hér er komið á
þroskaskeiðinu er mjög líklegt
að í Ijós komi hvar hæfileikar
einstaklinganna liggja til
árangurs í íþróttum. Það er
þjálfarans að hjálpa ungling-
unum við að meta stöðu sína
og ákveða hvert skal stefna.
Unglingarnir ættu að einbeita
sér meira að ákveðinni
íþróttagrein eða greinaflokki,
en halda um leið áfram að æfa
margar greinar á meðan, til
þess að tryggja fjölbreytta
þjálfun sem er bráðnauðsyn-
leg á þessum árum eins og
áður. Þjálfarinn þarf að hjálpa
unglingunum við að meta
hæfileika sína til hámarksár-
angurs í íþróttum og í hvaða
greinuni viðkomandi er líkleg-
astur til að ná árangri.
Það verður síðan einstakl-
ingsins sjálfs að velja endan-
lega grein. Það ræðst oft af fé-
lagsskapnum, starfi í viðkom-
andi íþróttadeild og gæðum
þjálfunarinnar, fremur en
hæfileikum til að ná langt í
viðkomandi íþróttagrein.
Enn og aftur, þjálfarar og
leiðbeinendur, takið tillit til
einstakra þarfa og verið til
staðar fyrír unglingana, bæði í
gleði og sorg.
LJm þessa grein
Pessa grein er ad finna í síðasta hefti Skinfaxa. Höf-
undurinn, Práinn Hafsteinsson, er íþróttafrœðingur að
mennt og hefur reynt mikið til að breyta áherslum í ung-
linga- og barnaþjálfun á íslandi. Mér finnst þessi grein eiga
fullt erindi til foreldra sundfólks Vestra og annarra, og hún
skýrir að mestu leyti allt það sem ég hef verið að reyna að
gera hér undanfarin ár með breyttum aðferðum við þjálfun
unglinga og barna, þ.e. að fara hægar og vinna meira á
lengri vegalengdum, og í stíl og tœkni unglinganna á meðan
á þessu vaxtarskeiði stendur. . qh pýr
útu. Þá tók þjálfari liðsins,
Ámundi Ámundason, auka-
spyrnu rétt fyrir utan vítateig
og gaf góða sendingu inn fyrir
á Jóhann Ævarsson sem af-
greiddi boltann fallega í netið
(1-0). Eftir markið tók BÍ
lcikinn í sínar hendur og á 50.
mínútu skoraði Haukur Bene-
diktsson frábært mark af 20
metra færi upp í hægra hornið
(2-0). Sóknirnar héldu áfram
og á 62. mínútu skoraði Jó-
hann Ævarsson annað mark
sitt eftir laglegt einspil frá
miðju, framhjá þremur Víðis-
mönnum (3-0). Síðasta mark
BI skoraði síðan Stefán
Tryggvason af 20 metra færi
eftir varnarmistök (4-0).
Víðismenn virtust ákaflega
slakir og tókst þeim ekki að
koma sér í góð færi við mark
BI. Góður dómari leiksins var
Ólafur Ragnarsson. Hjá BÍ
var enginn öðrum fremri, liðs-
heildin varmjöggóð. Hjá Víði
var Sævar Leifsson sprækast-
ur.
Gul spjöld: Víðir: Vilhjálm-
ur Einarsson. BÍ: Svavar
Ævarsson.
Cation
litljósritiin
ÍSPRENTHF.
PRENTSMIÐJA S 94-3223
ÓÐINN BAKARI
BAKARÍ S 4770
VERSLUN S 4707