Vestfirska fréttablaðið - 16.07.1992, Blaðsíða 6

YESTFIRSKA
6
Fimmtudagur 16. júlí 1992
Yasapelar inni í Djúpi
fyrir fjörutíu árum
Um daginn leit inn hjá
okkur maður sem var á ferð
á Isafirði, Sverrir Gíslason,
búsettur á Hellu á Rangár-
völlum, og sýndi okkur
gamlar myndir sem hann
átti í fórum sínum. Það
voru ýmist eigin myndir
eða myndir sem aðrir
höfðu tekið.
Sverrir er Sunnlendingur
að uppruna, en dvaldist
lengi á Isafirði og inni í
Djúpi, eða á árunum frá
1938 til 1952. „Ég verð að
koma hingað öðru hverju
og labba um þessi stræti.
Ég ólst nánast upp hér og
þykir vænt um þennan
kaupstað.“
Á þessari 40 ára gömlu mynd getur að líta a.m.k. þrjá vasapela á lofti. Á myndinni eru, talið frá vinstri: Þórarinn
Helgason bóndi á Látrum, Jón Jónasson bóndi á Birnustöðum, Elínus Jóhannesson bóndi í Heydal, Karl Gunnlaugsson
bóndi á Birnustöðum, Valdimar Valdimarsson bóndi á Strandseljum, faðir hans Valdimar bóndi á Blámýrum, Runólfur
Þórarinsson (Helgasonar á Látrum), sem um áratugi starfaði í Menntamálaráðuneytinu, Hafliði Olafsson bóndi í Ögri,
og Gísli sonur Svanbergs á Engi á Isafirði. Sex þessara manna munu nú látnir, en þrír lifa, Valdimar á Strandseljum,
Runólfur og Gísli.
Myndina tók Helgi Þórarinsson (Helgasonar á Látrum) árið 1952. Á þeirri tíð var árlegur viðburður að Mjófirðingar
fóru í Laugardal að heimsækja Laugdæli, en þeir komu aftur á móti seinna um sumarið að heimsækja Mjófirðinga. Myndin
er tekin í einni slíkri ferð.
[fréttablaðið L=
Skapið ykkur
atvinnu
Til sölu er lítið fyrirtæki í rekstri. Hentar
vel fyrir 1-2 handlagna og nákvæma
menn.
Fyrirtækið er staðsett á höfuðborgar-
svæðinu, en er auðvelt að flytja, þarf ca.
80 ferm. pláss.
Slíkt þjónustufyrirtæki er ekki til á Vest-
fjörðum. Þessa þjónustu hafa menn þurft
að sækja suður, svo nú er tækifærið.
Vélar, tæki og lager kr. 2. millj.
Upplýsingar í síma 91-52834. Kvöld-og
helgarsími 91-666105.
1 1
2 x/ HEILSUGÆSLUSTÖÐIN Á ÍSAFIRÐI
Einbýlishús/raðhús
Óskum að taka á leigu í þrjá mánuði,
einbýlis- eða raðhús, mánuðina ágúst,
september og október, jafnvel lengur.
Upplýsingar veitir framkvæmdastjóri
í síma 4500 eða 3107.
1 FUGLAÞÁTTUR jfl HaÍAIÁo
sr. Sigurðar Ægissonar vf • ntlUlUa
Heiðlóan er af ættbálki
strandfugla, en tilheyrir svo
lóuættinni. í þeirri ætt eru litlir
eða meðalstórir vaðfuglar, um
64 tegundir, gildvaxnir, með
nokkuð stuttan háls og nef, en
frekar langa vængi og tiltölu-
lega stór augu. Flestir þeirra
leita sér fæðu á landi og beita
við það sérstökum aðferðum:
hlaupa stutta vegalengd, leita
í stuttan tíma, en hlaupa svo
gjarnan í nýja átt skyndilega.
Þeir lifa á ýmsum smádýrum,
er þeir ná upp úr jarðvegi með
nefinu.
Heiðlóan er, eins og aðrir
meðlimir ættarinnar, gildvax-
in, belgmikil og nefstutt. í
varpbúningi er hún auðgreind
á því, að hún er gullgul að ofan,
en svört og hvít að neðan. Fæt-
ur eru dökkgráir, nefið svart,
en augu brún.
Litur ungfugla og vetrarbún-
ingur fullorðinna eru öllu ein-
kennalausari, því svart-hvíta
mynstrið, sem lóan er hvað
þekktust fyrix, hverfur með
öllu, svo að fuglarnir verða allir
að mestu gulbrúnir yfir og um.
Fræðimenn skipta heiðló-
unni í tvær deilitegundir: hina
norrænu, Pluvialis aprícaria
altifrons, og þá suðrænu, Pluvi-
alis apricaría aprícaria. Nokkur
munur er á sumarbúningi
þeirra, einkum hvað varðar
svart-hvíta htamynstrið; á
hinni fyrrnefndu, en það er ein-
mitt sú, er hér á landi verpir
m.a., eru litirnir mun sterkari
og hreinni.
Annars er heiðlóan 26-29 sm
á lengd, um 200 g á þyngd og
með 70-75 sm vænghaf.
Hún byrjar að koma til lands-
ins seint í mars, en stærstu
hóparnir birtast þó ekki fyrr en
liðið er á aprílmánuð. í góðu
vori leita þær strax inn tO
landsins, en að öðrum kosti
halda þær sig mest í fjörum eða
leita á náðir þéttbýlisins, í von
um æti í ófreðinni jörð á milli
húsa.
Heiðlóan er félagslynd allt
árið um kring, en hóparnir taka
að þynnast, er líður að varp-
tíma. Þetta er sú fuglategund,
er setur hvað mestan svip á
náttúru lands okkar. Hún byrj-
ar varp sitt alla jafna í kringum
15. maí, en þó öllu seinna eftir
þvi sem norðar og ofar dregur,
og verpir í þurru mólendi eða
lyngþýfi og oft á hálfgrónum
melum. Einkvæni ríkir. Hreiðr-
ið er mjög einfalt að allri gerð,
ekki nema smá laut á bersvæði.
Eggin eru 4 talsins, og oftast
mosagræn, grá eða ljósbrún,
með rauðum og svörtum
dröfnum. Bæði foreldri sjá um
útungun, er tekur um 30 daga,
og annast líka sameiginlega
um ungana eftir það.
Fyrsta sólarhring eftir klak
eru ungarnir í hreiðrinu, en
verða sjálfbjarga og fara á
kreik um leið og hýið er þornað.
Eftir að ungarnir hafa náð
tökum á fluglistinni, en það
tekur rúman mánuð, safnast
lóurnar í gríðarstóra hópa, t.d.
á nýslegnum túnum, engjum
Heiðlóa í varpbúningi. Suð-
ræna deilitegundin. (Alan
Richards: The Pocket Guide
to Shorebirds of the Northern
Hemisphere. Limpsfield
1989).
og sjávarleirum. Eru þær mjög
áberandi um það leyti, og einn
af mörgum þáttum í íslenskri
náttúru, er segir til um að ekki
sé langt í haust og vetur. Þær
fljúga oft mikið á þessum tíma.
Erfitt er að segja til um með
nákvæmni hvenær fyrstu
lóurnar hverfa á brott, en trú-
lega er það í ágústmánuði. í
september er þeim greinilega
tekið að fækka mikið, og í
venjulegu árferði er allur þorri
fuglanna horfinn í nóvember-
byrjun.
Kjörlendi heiðlóunnar á
varptíma er, eins og áður var
nefnt, þurrlendi, með ósam-
felldum kyrkingslegum gróðri,
bæði á láglendi og til fjalla. Ytra
kann hún best við sig í 200-600
m hæð yfir sjávarmáli, en hér á
landi eru þessi mörk frá 0-700
m. Á öðrum árstímum leitar
hún einnig í ræktað land og
fjörur. Þó veður hún ógjarnan.
Þar sem hentuga varpstaði
er á annað borð að finna, er
heiðlóan jafndreifð um alla
hluta landsins. íslenski stofn-
inn er talinn vera yfir 100.000
pör, en ekki eru þó fyrir hendi
neinar ítarlegar rannsóknir á
dreifingu hennar, nema á ein-
staka stöðum, eins og t.d. við
Mývatn, þar sem munu vera að
jafnaði 24 verpandi pör á hverj-
um km.
Varpheimkynni heiðlóunnar
ná annars frá Grænlandi, um
ísland og þaðan um N-Evrópu
og alla leið austur í miðja N-
Síberíu. Norræna deilitegundin
verpir á íslandi, í Færeyjum, N-
Skandinavíu og austur um N-
Rússland og Síberíu að Taimír-
skaga; en hin suðræna aftur á
móti á Bretlandseyjum, í Dan-
mörku, V-Þýskalandi, og í S-
Skandinavíu.
Fyrr á öldum var talið, að
heiðlóan færi aldrei héðan af
landi burt, heldur lægi í vetrar-
dvala í klettasprungum með
laufblað eða birkiviðaranga í
nefinu, eins og svalan hjá
öðrum þjóðum. En nú vita
menn, að hún er algjör farfugl.
Aðalvetrarheimkynni
beggja deilitegundanna eru á
vestanverðum Bretlands-
eyjum, í Frakklandi, á Spáni, í
Portúgal og svo eitthvað í
öðrum löndum við Miðjarðar-
haf og allt inn í botn þar. Talið
er að íslensku lóurnar haldi sig
að mestu leyti á írlándi, og hef-
ur verið giskað á 200 þúsund
fugla í því sambandi, en þó
hafa lóur, merktar á íslandi,
einnig fundist í N-Afríku, svo
að dreifingin er greinilega um
nokkuð breitt svæði.
Hér á landi er fæða heið-
lóunnar einkum skordýr, og þá
helst bjöllur og fiðrildalirfur, og
svo ánamaðkar. Við sjó tekur
hún einnig marflær, bursta-
orma og fleiri slík kvikindi. Og
á haustin tína lóur auk þess í
sig ber.
Elsta heiðlóa, sem menn vita
um, náði því að verða a.m.k. 12
ára gömul. Hún var merkt full-
orðin, í Hollandi, þann 11. mars
árið 1957 og fannst aftur 11.
maí árið 1969.